Nagrody od lat stanowią bardzo ważny element życia literackiego. Wyróżnienia dają szansę pisarzom na rozwinięcie skrzydeł, zwiększenie popularności i ilości sprzedawanych książek. Nagrody literackie, dzięki towarzyszącym im gratyfikacjom finansowym, pozwalają także autorom na skupienie się wyłącznie na pisaniu. Przedstawiamy wam najważniejsze polskie nagrody literackie 2020 roku.

Nagrody potrafią przynieść rozgłos, ale zdarza się też, że stają się blokadą w karierze, której wielu pisarzy nie potrafi przełamać. Wreszcie wyróżnienia mogą stanowić swego rodzaju hołd, formalność potwierdzającą klasę pisarza. Poniżej przedstawiamy wam zestawienie najważniejszych polskich nagród literackich 2020 roku.

Nagrody literackie 2020:

Literacka Nagroda Nike

Radek Rak, Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli, Wydawnictwo Powergraph

Jak sugeruje już sam tytuł, wyróżniona powieść Radka Raka, to utrzymana w baśniowym tonie wariacja na temat życia Jakóba Szeli, jednego z najbardziej znanych przywódców chłopskich, bohatera ruchu anty-szlacheckiego. Radek Rak zabiera czytelników w głąb galicyjskiego świata, zwinnie przeplatając świat mitów i baśni z rzeczywistością znaną z kart historii. To powieść o dobrze i źle, które drzemie w każdym z nas, ukazująca, że nie ma bohaterów czarno-białych.

Nike Czytelników

Joanna Gierak-Onoszko, 27 śmierci Toby’ego Obeda, Wydawnictwo Dowody na Istnienie

Oprócz Nagrody Literackiej Nike przyznawanej decyzją jury, przyznawana jest również Nagroda Czytelników „Gazety Wyborczej”. W tym roku wyróżnienie otrzymała Joanna Gierak-Onoszko za reportaż pt. „27 śmierci Toby’ego Obeda”. Głównym „bohaterem” książki jest Kanada – kraj powszechnie uznawany za przykład tolerancji i kultury. Niestety w jego historii znaleźć można wiele ciemnych kart oraz niezagojonych ran. W swojej debiutanckiej książek Gierak-Onoszko pisze o rdzennych mieszkańcach terenów dzisiejszej Kanady, którzy trafiali do chrześcijańskich internatów, by uczyć się języka, kultury i zwyczajów kolonizatorów. Książka była nominowana do Nagrody im. Witolda Gombrowicza, Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego oraz Nagrody Conrada. Reportaż znalazł się również w finale Nagrody Literackiej Nike i ostatecznie otrzymał Nagrodę Nike Czytelników.

Paszport Polityki 2019

Dominika Słowik – „Zimowla”, Wydawnictwo Znak

W tym roku Paszportem „Polityki” w kategorii literatura wyróżniona została powieść Dominiki Słowik pt. „Zimowla”. Akcja powieści rozgrywa się w Cukrówce, małym miasteczku, znajdującym się gdzieś w województwie małopolskim. W okolicy zacznają dziać się dziwne, często niewytłumaczalne i niesamowite rzeczy. Szarą codzienność przerywają nietypowe zachowania jej mieszkańców i tajemnicze zdarzenia, jak chociażby mimowolne dzwonienie kościelnych dzwonów. Na dodatek grupa nastoletnich bohaterów zaczyna dostrzegać kolejne dziwności, ze znalezieniem zwłok w pobliskim stawie na czele.

Nagroda Literacka Gdynia

ESEJ: Urszula Zajączkowska za „Patyki, badyle”, Wydawnictwo Marginesy

Urszula Zajączkowska jest poetką, botaniczką, artystką i muzykiem, pracuje jako adiunkt w Samodzielnym Zakładzie Botaniki Leśnej SGGW w Warszawie. Studiuje wzrost, anatomię i ruchy roślin. Jej książka „Patyki, badyle” to opowieść, w której opisuje swoją miłość do roślin. W książce konfrontuje podejście człowieka do roślin, z tym jak faktycznie funkcjonują – opowiada o ich życiu, zdolności do przekształcania i języku, którym się komunikują.

Za tę książkę Urszula Zajączkowska była również nominowana do Paszportów Polityki w kategorii Literatura.

PROZA: Dorota Kotas za „Pustostany”, Wydawnictwo Niebieska Studnia

POEZJA: Tomasz Bąk za „Bailout”, Wydawnictwo WBPiCAK

Opis wydawcy: Pieniądz (energia działająca nieustannie jako entelechia) to coś w rodzaju złośliwej parodii ruchu samego życia i czasu. Poemat postpoetycki Bailout nie przynosi wprawdzie ogólnej krytyki pieniężnego rozumu, obraca się jednak z rozmachem w środowisku naturalnym współczesnych machinacji systemu, z jego globalnie panującą inżynierią finansową (derywaty, sekurytyzacja et al.), która przesądza o tym, jak z dnia na dzień żyjemy, ty i ja; jak wiąże koniec z końcem Tomasz Bąk (a żyjemy i wiążemy te końce jak „człowiek-pizda”, mówiąc inaczej: „chujowo”). Kryzys 2007–2010, okolicznościowa pobudka utworu, wywołuje szereg „wstrząsów wtórnych” – reperkusji, spostrzeżeń i refleksji, które przybliżają „obłędny taniec alchemicznych upiorów” (jak ruch w interesie samego pieniądza widział Marks). Ale wydźwięk całości nie jest rozpaczliwy: słychać „Preguntando caminamos” zapatystów; pada słowo na rzecz bezwarunkowego dochodu podstawowego; tu i ówdzie pojawiają się inne zajawki niezupełnie niemożliwych nadziei.

PRZEKŁAD: Piotr Sommer, autor oryginału Charles Reznikoff, „Co robisz na naszej ulicy”, Wydawnictwo WBPiCAK

„Co robisz na naszej” ulicy to zbiór poezji Charlesa Reznikoffa, urodzonego na Brooklynie potomka żydowskich imigrantów z Rosji. Dzięki wykształceniu prawniczemu pracował jako akwizytor, a następnie redaktor w wydawnictwie prawniczym. Później starał się zarobić w Hollywood, porzucił świat prawniczy i oddał się całkowicie pisaniu, tłumaczeniom i edytorstwu. Za życia nie odniósł większego sukcesu. Zbiór przedstawia krótkie pocztówki z ulic Nowego Jorku, w którym przebrzmiewają wątki związane z życiem w mieście, losami imigrantów, głównie Żydów.

Nagroda im. Ryszarda Kapuścińskiego

Katarzyna Kobylarczyk za „Strup”, Wydawnictwo Czarne

Jury 11. edycji Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego pod przewodnictwem Piotra Mitznera – w składzie: William Brand, Julia Fiedorczuk, Abel A. Murcia Soriano, Katarzyna Surmiak-Domańska, i w obecności sekretarza jury: Bożeny Dudko po długiej dyskusji przyznało Nagrodę za najlepszy reportaż 2019 roku Katarzynie Kobylarczyk za książkę „Strup. Hiszpania rozdrapuje rany” opublikowaną w 2019 roku przez wydawnictwo Czarne.

Nagroda Literacka m.st. Warszawy

Nagroda Literacka m.st. Warszawy – Proza

Łukasz Orbitowski za „Kult”, Świat Książki

Nagroda Literacka m.st. Warszawy – Poezja

Ewa Lipska za „Miłość w trybie awaryjnym”, Wydawnictwo Literackie

Nagroda Literacka m.st. Warszawy – Literatura dziecięca

Wojciech Mikołuszko i Małgorzata Dmitruk za „Wojtka”

Nagroda Literacka m.st. Warszawy – edycja warszawska

Arkadiusz Szaraniec „Warszawa dzika”

Nagroda Literacka im. Gombrowicza

Barbara Sadurska za „Mapę”, Wydawnictwo Nisza

Barbara Sadurska to autorka nagradzanych scenariuszy i opowiadań. Jest absolwentką prawa, specjalizuje się w zagadnieniach prawa autorskiego. Ukończyła także polonistykę i liczne studia podyplomowe. Jest laureatką organizowanego przez Onet plebiscytu O!lśnienia 2020 w kategorii literatura. „Mapa“ to jej debiut prozatorski. To 7 opowiadań połączonych motywem piętnastowiecznej mapy świata. Mogłoby się wydawać, że to 7 odrębnych historii, ale łączący je motyw powoduje, że książkę można czytać jak rasową powieść.

Nagroda Literacka Europy Środkowej „Angelus”

Goran Vojnović za książkę „Moja Jugosławia”
tłum. Joanna Pomorska, Wydawnictwo Akademickie SEDNO (Słowenia)

Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej

Sergieja Lebiediewa za „Dzieci Kronosa”

Nagroda Conrada 

Dorota Kotas za „Pustostany”

Ostatecznego wyboru zwyciężczyni dokonali jurorzy oraz czytelnicy za pośrednictwem strony internetowej. Werdykt pozwolił ogłosić specjalny algorytm, który policzył internautów i jurorów.

 „Pustostany” – opis wydawcy:

Nagroda im. Zajdla

Powieść:

Radek Rak za „Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli” Powergraph

 Opowiadanie:

Marta Potocka, Chomik, Esensja 5 (CLXXXVII/2019)

Nagroda Wielkiego Kalibru

Jędrzej Pasierski za „Roztopy”

Laureatem Nagrody Wielkiego Kalibru został Jędrzej Pasierski. Wyróżnienie otrzymał za powieść „Roztopy”, drugi tom serii z Niną Warwiłow w roli głównej. Po zimie przychodzą roztopy, a wraz z nimi policja napotyka w lesie na tajemnicze zwłoki. Kim jest zamordowana osoba i czy ma jakiś związek z Joanną Pascho, lekarką z Warszawy, która niedawno przeniosła się w góry? Odpowiedzi na te i inne pytania będzie musiała znaleźć odpowiedź Nina Warwiłow. Aby rozwiązać zagadkę tej zbrodni kobieta będzie musiała zagłębić się w pełną mroku i sekretów przeszłość małej beskidzkiej wioski.

Nagroda im. Wisławy Szymborskiej

W tym roku Nagroda im. Wisławy Szymborskiej nie została przyznana. Środki finansowe z nagrody przyznawanej laureatowi, zostały przeznaczone na stypendia, mające wspierać artystów w trudnej sytuacji materialnej.

Wrocławska Nagroda Poetycka „Silesius”

Wrocławska Nagroda Poetycka SILESIUS to jedno z najważniejszych wyróżnień poetyckich w Polsce przyznawane w trzech kategoriach: Całokształt pracy twórczej, Książka roku i Debiut. 

Całokształt pracy twórczej: Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki

Książka roku: Konrad Góra za „Kalendarz majów”, Biuro Literackie

Debiut: Jakub Pszoniak za „Chyba na pewno”, Biuro Literackie

Nagroda Newsweeka im. Torańskiej

Laureatów poznamy w listopadzie.

Pióro Fredry

Wydawnictwo Karakter za „Z rzeczy pierwszych” Eliota Weinbergera

Pióro Fredry 2020 otrzymało – już drugi rok z rzędu – wydawnictwo Karakter. Tym razem nagrodzona została książka „Z rzeczy pierwszych” autorstwa Eliota Weinbergera, w przekładzie Mikołaja Denderskiego i z projektem graficznym Przemka Dębowskiego. Jury nagrodziło książkę „za projekt graficzny książki bardzo bliski doskonałości, wciąga czytelnika w wielopoziomową, trójstronną grę pomiędzy okładką, obwolutą i borghesowskim światem tekstu Weinbergera. Autorowi projektu graficznego udało się stworzyć mariaż spraw trudnych, a czasem nawet sprzecznych: precyzji i tajemnicy, subtelności i ryzyka, klasyki i eksperymentu. Decyzja jury była jednogłośna” – uzasadniała przewodnicząca jury Anita Wincencjusz-Patyna.

Portal Czytaj PL w swoim założeniu promuje polską literaturę. Co roku przedstawiamy nagrody literackie – książki laureatów oraz nominowanych. Póki jeszcze nie poznaliśmy wszystkich tegorocznych zwycięzców, zapraszamy do zapoznania się z poprzednimi artykułami – oto polskie nagrody literackie przyznane w 2017, 2018 i 2019 roku.

Zebrał i opracował Jakub Krasny