26 lipca 1894 roku urodził się Aldous Leonard Huxley, angielski nowelista, eseista, powieściopisarz i poeta. Obok George’a Orwella pozostał do dzisiaj najsłynniejszym antyutopistą, a także propagatorem LSD, humanistą i pacyfistą. Aby uczcić rocznicę urodzin tego wyjątkowego pisarza zebraliśmy kilka ciekawostek dotyczących jego życia oraz twórczości.
Rodzina i edukacja
Ojcem Huxleya był Leonard Huxley, wydawca i pisarz, a dziadkiem znany eseista, biolog i popularyzator teorii ewolucji, Thomas Huxley. Autor „Nowego wspaniałego świata” stracił matkę 13 lat . Początkową edukację odbywał w domu rodzinnym, a potem został wysłany do ekskluzywnej szkoły średniej. Studiował także w Oksfordzie – medycynę i filozofię.
Zagrożenie ślepotą
Młody Huxley był zmuszony do przerwani nauki w 1911 roku, gdyż groziła mu ślepota. Z tego powodu postanowił nauczyć się alfabetu Braille’a. Po dwóch latach wrócił na studia w Oksfordzie, a pełnię wzroku odzyskał dopiero w 1935 roku. Stało się to dzięki technikom jakie opracował William H. Bates i opisał w swojej książce „Sztuka widzenia”. Postępująca ślepota uchroniła pisarza od uczestnictwa w I wojnie światowej – w tym czasie pracował w administracji państwowej.
Początki pisania
W 1919 roku Huxley związany był z pismem „Athenaeum”, później w „Westminster Gazzett” piastował stanowisko krytyka teatralnego. Na początku swojej przygody z pisaniem zajmował się poezją i wydał wiele tomików poetyckich. Dopiero później zaczął pisać prozę. Jego debiutancka powieść „Crome Yellow” została bardzo dobrze przyjęta przez krytyków. Na jej kartach przedstawił w karykaturalny sposób obraz obyczajowy ówczesnej angielskiej inteligencji.
Nominacje
Pisarz siedmiokrotnie znajdował się wśród kandydatów do Nagrody Nobla. Został także doceniony przez Królewskie Towarzystwo Literatury w 1963 roku.
Amerykańskie obywatelstwo
Huxley po zakończeniu wojny złożył podanie o obywatelstwo Stanów Zjednoczonych. Jednak odmówił obrony ojczyzny z bronią w ręku. Później wycofał swoją aplikację. Mimo to pozostał w Ameryce.
Życie osobiste
Autor „Nowego wspaniałego świata” był dwukrotnie żonaty. W 1899 roku ożenił się z Belgijką Marią Nys. Para doczekała się syna, Matthew Huxleya, który był wybitnym epidemiologiem. Maria zmarła w 1955 roku na raka. Po jej śmierci poślubił Laurę Archera, skrzypaczkę i psychoterapeutkę. Kobieta jest autorką biografii Huxleya „This Timeless Moment”.
Nowy wspaniały świat
To najbardziej znany utwór Huxleya, a także jedna z najsłynniejszych i najważniejszych, obok „Roku 1984” George’a Orwella, antyutopii literatury XX wieku. „Nowy wspaniały świat” roztacza przed czytelnikiem wizje społeczeństwa przyszłości, które osiągnęło stan totalnego zorganizowania, a ideał powszechnej szczęśliwości został zrealizowany. W antyutopijnej wizji Huxleya wszystkie uczucia, jak miłość czy nienawiść, są potępiane jako mogące nieść potencjalne niebezpieczeństwo dla społecznej stabilności. W owym świecie dominuje wszechobecna konsumpcja, seks i rozrywka, a stałą dawkę szczęśliwej obojętności zapewnia „soma”. To przerażająca wizja, która obecnie wydaje się być bardziej przerażająca i realna niż ta, którą stworzył Orwell.
Huxley vs. Orwell
„Nowy wspaniały świat” i „Rok 1984” są ze sobą często zestawiane. Obie zmuszają do myślenia i roztaczają przed czytelnikiem niepokojącą wizję przyszłości. Orwell pokazuje świat rządzony przez toczące ze sobą nieustanną wojnę mocarstwa. U Huxleya mamy Republikę Świata, która prawie wszędzie sprawuje absolutną władzę. W przeciwieństwie do Orwella, pokazuje, że ludzie mogą być rządzeni bez przemocy, a kontrola za pomocą używek i rozrywki może być nawet silniejsza, niż ta jaką można osiągnąć strachem.
Książka zakazana
„Nowy wspaniały świat” był zakazany w 1932 roku w Irlandii z powodu nawiązań o charakterze seksualnym. Książka była również usuwana z programów nauczania w USA – w Missouri w 1980 roku, Oklahomie 1988 roku i Kalifornii 1993 roku z powody negowania wartości rodzinnych i chrześcijańskich[1].
Wyspa
„Wyspa” to ostatnia książka Huxleya. Autor uważał ją za dzieło życia. W utopijnej „Wyspie” Huxley kontruje, namalowaną w swojej wcześniejszej antyutopii, pełną ironii, wizję naszych czasów. Powieść oferuje idylliczny obraz społeczeństwa żyjącego w izolacji i rządzącej się swoimi własnymi prawami wywodzącymi się z filozofii Wschodu. Wydana we wczesnych latach 60. XX wieku książka była uznawana za bardzo odważną i nowatorską. Współcześnie wciąż zmusza do dyskusji nad światem, w jakim żyjemy.
Meskalina i LSD
Aldous Huxley był propagatorem używania środków psychoaktywnych. Dwóm z nich, meskalinie i LSD-25, poświęcił dużo czasu podczas bezpośrednich badaniach. Z substancjami psychodelicznymi zetknął się podobno po raz pierwszy w Berlinie podczas spotkania z okultystą Aleisterem Crowleyem, który to poczęstował go peyotlem. W 1961 roku Huxley poznał Alberta Hofmanna, odkrywcę LSD. Hofmann opisał ich spotkanie w swojej książce „LSD… moje trudne dziecko”.
Drzwi percepcji
Swoje doświadczenia z narkotykami opisał w książce „Drzwi percepcji”. Huxley opisuje tu skutki i efekty działania meskaliny jakie odczuł po jej zażyciu. Opowiada o podróży do swojego umysłu i świata wizji przez porównania do sztuki. Dzieło bywało nazywane „biblią hipisów”. To od tytułu tej właśnie książki wzięła się nazwa kultowego zespołu The Doors.
Śmierć bez echa
Mim tego, że Aldous Huxley był znany za życia, jego śmierć przeszła w świecie bez echa. Stało się tak dlatego, że tego samego dnia w którym umarł – 22.11.1963 roku – zamordowano prezydenta Stanów Zjednoczonych, Johna F. Kennedy’ego. Huxley zmarł w trzy lata po zdiagnozowaniu u niego nowotworu. Zaraz przed śmiercią jego żona, na pisemną (z powodu zaawansowanego raka krtani) prośbę mężczyzny, podała mu domięśniowo LSD – na początku 100 µg i godzinę później kolejne 100 µg.
Aldous Huxley to twórca, który zapisał się na kartach historii literatury przede wszystkim jako autor „Nowego wspaniałego świata”. Warto jednak sięgnąć po inne książki Huxleya i poszerzyć wiedzę na temat jego twórczości.
Martyna Gancarczyk
[1]https://www.legalnakultura.pl/pl/czytelnia-kulturalna/wspolne-sprawy/news/1841,tydzien-zakazanych-ksiazek
Zdjęcie wyróżniające znajduje się w domenie publicznej.