Rok 2020 już za nami. Warto zatem spojrzeć w niedaleką przeszłość i podsumować ubiegłoroczne premiery warte szczególnej uwagi. Tym razem przedstawiamy zestawienie najciekawszych polskich książek non-fiction, wybranych przez członków facebookowej grupy „Czytamy reportaże”. Kto wie, może wśród nich znajduje się przyszły laureat bądź laureatka Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego, Nagrody im. Torańskiej czy nawet Nagrody Literackiej Nike. Oto najlepsze polskie reportaże 2020 roku.
Wraz z użytkownikami grupy facebookowej [Czytamy reportaże] przygotowaliśmy dla was zestawienie książek non-fiction, na które warto zwrócić uwagę. Na liście znajdziecie zarówno książki weteranów gatunku (Hanna Krall, Marcin Kącki), jak i debiutantów (Magda Działoszyńska-Kossow, Wojtek Szot). Oto najlepsze polskie reportaże 2020 roku.
Najlepsze polskie reportaże 2020 roku
wg użytkowników grupy Czytamy reportaże
Marcin Kącki – Oświęcim. Czarna zima, Wydawnictwo Znak
Najwięcej głosów zebrał reportaż Marcina Kąckiego o Oświęcimiu. Autor słynnego „Białegostoku” postanowił odwiedzić miasto naznaczone piętnem sąsiedztwa z największym nazistowskim obozem śmierci. Bohaterowie i rozmówcy Kąckiego na co dzień mijają bramę muzeum Auschwitz, żyją niejako w cieniu dramatu, który rozegrał się za jej granicą. Reportażysta postanowił zadać mieszkańcom pytanie: „jak się tu żyje?”. Rozmawia ze zbieraczami pamiątek z obozu, lokalnymi przedsiębiorcami, potomkami ocaleńców, a nawet obecnymi mieszkańcami budynków znajdujących się na terenie obozu.
Zbigniew Rokita – Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku, Wydawnictwo Czarne
Drugie miejsce w głosowaniu zajął arcyciekawy reportaż Zbigniewa Rokity – „Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku”.
Zbigniew Rokita podjął się trudnego zadania opisania Górnego Śląska w formie reportażu. Reportażysta znakomicie oddał pewną niemożność w uchwyceniu atmosfery miejsca niezwykle doświadczonego historycznie. Rokita idąc po nitce do kłębka odkrywa swoje śląskie korzenie. Opowieść o rodzinie przeplata opowieścią o regionie, zwyczajach Ślązaków, tych prawdziwych i tych urojonych, stereotypowych, funkcjonujących w kulturze np. dzięki filmom Kutza. Pisze także o ruchach autonomicznych, dyskusjach na temat odrębności narodowej Ślązaków, a przede wszystkim o historii regionu i losie jego mieszkańców.
Książka znalazła się również w zestawieniu najlepszych książek roku portalu Czytaj PL!
Karolina Sulej – Rzeczy osobiste. Opowieść o ubraniach w obozach koncentracyjnych i zagłady, Czerwone i Czarne
Na przestrzeni ostatnich kilku lat, na fali sukcesu „Tatuażysty z Auschwitz”, polski rynek książkowy został zalany falą książek obyczajowych, dla których tłem była potworna rzeczywistość obozu koncentracyjnego. Ta szkodliwa dla pamięci ofiar tendencja na szczęście raz na jakiś czas (warto wyróżnić książki Mikołaja Grynberga czy „Klub Auschwitz” Agnieszki Daukszy) przerywana jest ważną i rzetelną książką. Tak jest w przypadku „Rzeczy osobistych” Karoliny Sulej, dla której punktem wyjścia do opowiadania o Zagładzie, były ubrania w obozach koncentracyjnych. Mówienie o ubraniach i modzie w kontekście dyskusji o obozach śmierci mogłoby wydawać się prowokacyjne i nie na miejscu. Nic bardziej mylnego, bowiem „autorka dociera do wielu świadectw, do ocalałych, którzy mówią jej, jak dbałość o wygląd w tych straszliwych miejscach dawała im siłę, aby walczyć o życie.”.
Magda Działoszyńska-Kossow – San Francisco. Drugi brzeg, Wydawnictwo Czarne
W lipcu w kultowej Serii Amerykańskiej Wydawnictwa Czarne ukazał się reportaż Magdy Działoszyńskiej-Kossow o mieście będącym symbolem wolności i kontrkultury, czyli zbudowanym w połowie XIX wieku dzięki gorączce złota San Francisco. Autorka pisze o rozwoju miasta będącego jednocześnie mekką artystów, intelektualnym zapleczem pracowników Doliny Krzemowej i miejscem, gdzie przebywa masa bezdomnych i narkomanów. San Francisco skupia w sobie największe bolączki współczesnej Ameryki, kraju kontrastów i wielkich przemian ekonomicznych.
Mirosław Tryczyk – Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć, Wydawnictwo Znak
„Drzazga”, reportaż Mirosława Tryczyka, narodził się po odkryciu przez autora rodzinnej tajemnicy. Tryczyk dowiedział się, że jeden z jego dziadków brał udział w pogromie żydowskim. Po krótkim rozeznaniu, okazało się, że nie tylko jego rodzina kryje mroczne sekrety. Skala zjawiska zmusiła autora do opisania swoich poszukiwań.
Dorota Karaś, Marek Sterlingow – Walentynowicz. Anna szuka raju, Wydawnictwo Znak
To opowieść o kobiecie-historii – legendzie „Solidarności”, „Bohaterce Sierpnia ’80”, „przodującej spawaczce”. Dorota Karaś i Marek Sterlingow opisali burzliwe życie kobiety, której życie pełne jest dramatycznych zwrotów i kontrowersyjnych decyzji.
Wojciech Szot – Panna doktór Sadowska, Dowody na Istnienie
W swojej debiutanckiej książce, Wojciech Szot udowodnił, że niemożliwe nie istnieje. Na podstawie artykułów, stenogramów z rozpraw sądowych i relacji świadków maluje obraz panny doktór Zofii Sadowskiej – bohaterki jednego z największych skandali obyczajowych międzywojennej Warszawy, pierwszej w Imperium Rosyjskim polskiej lekarki z doktoratem, działaczki społecznej, feministki cenionej internistki i, co ważne, lesbijki. Przez jej orientację seksualną brukowce oskarżały Sadowską o branie udziału w orgiach oraz podrywanie pacjentek.
Kamil Całus – Mołdawia. Państwo niekonieczne, Wydawnictwo Czarne
Obok „Kajś” w kultowej serii Sulina ukazała się w tym roku książka o Mołdawii. Kamil Całus przedstawia historię kraju, który uzyskał niepodległość w 1991 roku. Miał być to tylko krótki przystanek w drodze do zjednoczenia z Rumunią. Nie wszyscy mieszkańcy Mołdawii jednak podzielali tę opinię. W związku z tym marzenia o połączeniu zakończyły się tak szybko, jak się pojawiły. Całus opisuje historię kraju, który stanął w obliczu stworzenia się na nowo – bohaterowie reportażu starają się znaleźć odpowiedź „co to znaczy być Mołdawianinem?”
Wojciech Jagielski – Strona świata. Reporter o świecie, który się gwałtownie zmienia, Wydawnictwo Znak
„Strona świata” wybór najciekawszych tekstów Wojciecha Jagielskiego publikowanych na przestrzeni ostatnich kilku lat na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Znajdziecie tam zatem teksty o Bliskim Wschodzie, Afryce, Indiach i Kaukazie – czyli ulubionych kierunkach weterana polskiego reportażu.
Przy okazji zachęcamy do wspierania „Tygodnika” w zbiórce, która ma pomóc na znalezienie nowej siedziby 🙂
Tomasz Grzywaczewski – Wymazana granica, Wydawnictwo Czarne
Książka Tomasza Grzywaczewskiego rzutem na taśmę wskoczyła do pierwszej dziesiątki w głosowaniu. „Wymazana granica” to reporterska podróż wzdłuż granic II Rzeczpospolitej – od Kaszub, przez Wielkopolskę, Śląsk, Bieszczady, po Kresy Wschodnie, Mazury i Pomorze. Autor rozmawia z ostatnimi świadkami pamiętającymi przedwojenne granice oraz ich zanikanie.
Najlepsze polskie reportaże 2020 roku – wyróżnienia honorowe:
Hanna Krall – Synapsy Marii H., Wydawnictwo Literackie
Najnowsza książka wybitnej polskiej reporterki to opowieść o Marii Twardokęs-Hrabowskiej, polskiej opozycjonistce, która w latach 80. była więziona za wspieranie strajku. Obecnie mierzy się z trudną teraźniejszością – wychowuje syna chorego na autyzm. Krall pisze również o matce męża swojej bohaterki, Marii Hrabowskiej, kobiety, która przeżyła II wojnę światową i atak na World Trade Center.
Aleksandra Lipczak – Lajla znaczy noc, Wydawnictwo Karakter
Opis wydawcy: „Książka na każdym kroku rozpięta jest między historią i współczesnością, między reportażem i esejem. Równie ważne są tu arabsko-wielokulturowa przeszłość Al-Andalus, jak i to, jak rezonuje ona dziś. Opisując średniowiecze i początki nowożytnego świata, autorka wyławia zadziwiająco aktualne wątki i pokazuje, jak dzisiejsi Andaluzyjczycy i Andaluzyjki obchodzą się z tym nietypowym dziedzictwem (nie brakuje takich, którzy mówią, że są „potomkami Maurów”), oraz jak dziś w praktyce wygląda wielokulturowość tego regionu (Andaluzja nazywana jest „nową Lampedusą”).”.
Agnieszka Rostkowska – Wojownicy o szklanych oczach. W poszukiwaniu nowej Turcji, Wydawnictwo Poznańskie
Agnieszka Rostkowska jest laureatką konkursu Wydawnictwa Poznańskiego, dzięki któremu mogła wydać swoją debiutancką książkę. Efektem jej pracy w Turcji jest wydany na jesień 2020 roku reportaż „Wojownicy o szklanych oczach”, w którym opowiada o zmianach zachodzących nad Bosforem. Na podstawie wielu rozmów kreśli obraz Nowej Turcji powstającej pod rządami Erdogana.
