12 kwietnia urodziny obchodzi Jon Krakauer, amerykański pisarz, dziennikarz i wspinacz górski. Krakauer jest wyjątkowo wszechstronnym i kontrowersyjnym autorem, tworzy książki bardzo różnorodne tematycznie, które łączy jedna rzecz – zawsze wzbudzają emocje i stają się częścią publicznej debaty. Do tej pory pisał między innymi o dramatycznej wspinaczce na Mount Everest, w której brał udział, gwałtach dokonywanych w jednym z amerykańskich miasteczek akademickich oraz niejednoznacznym życiu mormonów.
Fascynacja górami i debiut
Fascynację górami rozbudził w Krakauerze ojciec, który już w dzieciństwie zabierał syna na wyprawy. Krakauer ukończył Hampshire College w Massachusetts na kierunku Environmental Studies. Debiutował w 1990 roku książką „Eiger wyśniony”, zbiorem 12 opowieści górskich, w których rekonstruował przełomowe wyprawy górskie na K2, Eiger, Denali oraz zdobywanie ważnych amerykańskich ścianek. Krakauer w swojej karierze zdobył wiele trudnych szczytów, w tym zachodnią ścianę Cerro Torre w Andach – uznawaną za jedna z trudniejszych na świecie.
Dramatyczna wyprawa
W 1996 roku Krakauer brał udział w komercyjnej wyprawie na Mount Everest jako dziennikarz magazynu „Outside”. Ekspedycja zakończyła się tragedią, łącznie podczas atakowania szczytu zginęło osiem osób, w tym dwóch doświadczonych przewodników – Rob Hall i Scott Fisher. W swojej najpopularniejszej książce – „Wszystko za Everest” – Krakauer opisał tę wyprawę, poddał krytyce cykl przygotowawczy, opisał ówczesną kondycję środowiska wspinaczy oraz w bardzo negatywnym świetle przedstawił Anatolija Bukriejewa – jednego z głównych przewodników. Publikacja wywołała ogromne kontrowersje. W odpowiedzi na książkę Krakauera Bukriejew opublikował swoją, odmienną wersję wydarzeń – „Wspinaczka: Mount Everest i zgubne ambicje”.
Into the Wild
Zwrotem w stronę książek z pogranicza literatury pięknej i reportażu była powieść „Wszystko za życie”, lepiej znana pod oryginalnym tytułem “Into the Wild”. W książce Krakauer opisał losy Chrisa McCandlessa, chłopaka, który porzuca studia, by podróżować po Ameryce Północnej w kierunku Alaski.
Na podstawie książki powstał film „Wszystko za życie” w reżyserii Seana Penna z Kristen Stewart, Vincem Vaughnem i Zachem Galifianakisem w obsadzie. Dodatkowej popularności filmowi przysporzyła ścieżka dźwiękowa napisana przez Eddiego Veddera, wokalistę Pearl Jam. Film otrzymał Złotego Globa za piosenkę „Guaranteed”, którą wykonał właśnie Eddie Vedder.
Pod sztandarem nieba
W 2003 roku ukazała się książka „Pod sztandarem nieba. Wiara, która zabija” poświęcona religijnemu fanatyzmowi, który daje się we znaki Ameryce. W tym wypadku uwaga skupiona została wokół Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, którego członkowie powszechnie nazywani są mormonami. Punktem wyjścia jest brutalne morderstwo popełnione na kobiecie i jej kilkunastomiesięcznym dziecku. Sędzia, który ogłaszał wyrok, powiedział, że była to najbrutalniejsza sprawa, w jakiej orzekał. Na dodatek morderca przyznał, że nie czuje się winny – to, co zrobił, było efektem boskiego objawienia. Dlaczego doszło do tragedii i kim są mormoni? Szukając odpowiedzi na to pytanie, Jon Krakauer odkrył mroczne strony życia wyznawców tej religii, którzy jednocześnie nienawidzą rządu Stanów Zjednoczonych, zabraniającego między innymi wielożeństwa i małżeństw z niepełnoletnimi, ale bardzo chętnie korzystają z rządowych świadczeń socjalnych. Krakauer opisuje okropności, do których prowadzi religijny ekstremizm. „Pod sztandarem nieba” to książka jednocześnie absurdalna, zabawna i przerażająca.
Problem gwałtów
W 2015 roku ukazała się kolejna książka Krakauera – „Missoula. Gwałty w amerykańskim miasteczku uniwersyteckim”. W Polsce dzięki wydawnictwu Czarne reportaż pojawił się w styczniu 2018 roku w tłumaczeniu Stanisława Tekieli.
Po jej premierze Krakauer stał się jednym z wiodących głosów w dyskusji dotyczącej #metoo. W wywiadach wielokrotnie podkreślał, że zamierza przyłączyć się do zwiększenie społecznej świadomości na temat molestowania seksualnego.
W Stanach Zjednoczonych przeszło 80% procent gwałtów popełnianych jest przez osoby znane ofiarom, przez znajomych, członków rodziny, osoby uczęszczające na ten sam kierunek studiów czy do klubu sportowego. Nie mamy do czynienia z falą obłąkanych gwałcicieli, którzy wybierają losowe ofiary. Problem leży głębiej i ma dużo wspólnego ze świadomością i edukacją seksualną. Krakauer mówi, że mimo akcji #metoo nadal 80% gwałtów nie jest zgłaszanych na policję. A i tak zaledwie 5% zgłoszeń ostatecznie skutkuje sformułowaniem aktu oskarżenia. System działa tak, by chronić osoby niewinne. Zatem uznaje, że lepiej, gdy dziesięciu winnych uniknie kary, niż gdy za kratki trafi jedna niewinna osoba.
Zwrot ku wschodowi i kolejne kontrowersje
W bibliografii Krakauera znajduje się jeszcze kilka książek, które nie doczekały się tłumaczenia na język polski. Najświeższą z nich jest “Three Cups of Deceit” wydana w 2011 roku. Pierwotnie książka była dostępna za darmo online. Pojawiła się po wystąpieniu Grega Mortensona, założyciela i szefa Central Asia Institute w programie „60 minutes”. Krakauer w swojej publikacji krytykuje Mortensona, wytykając mu liczne oszustwa i manipulacje. Co ciekawe Krakauer w przeszłości wspierał CAI. Mimo zarzutów o niezgodność z prawdą “Three Cups of Deceit” (tytuł nawiązuje do “Three Cups of Tea” Mortensona) szybko stała się bestsellerem. Czy ksiażka ukaże się w Polsce? Wszystko wskazuje na to, że nie, głównie ze względu na przedawnienie afery i wspomniane wcześniej kontrowersje.