7 marca 1957 roku urodził się Robert Harris, autor bestsellerowych thrillerów historycznych i powieści, w których przedstawia alternatywne, aczkolwiek bardzo realistyczne wizje dziejów. Jest to także autor scenariuszy filmowych − współpracował między innymi z Romanem Polańskim, z którym prywatnie łączą go więzy przyjaźni. Po sukcesie „Autora widmo” artyści pracują nad kolejnym filmem.
Z okazji urodzin brytyjskiego pisarza warto przyjrzeć się kilku ciekawostkom z jego życia.
Pisanie miał we krwi
Miłość do słowa drukowanego narodziła się u Roberta Harrisa bardzo wcześnie. Jego ojciec był drukarzem, na weekendowe zmiany w drukarni często zabierał swojego syna, by pokazać mu, jak wygląda przygotowywanie książek i czasopism od kuchni. Gdy Harris miał osiem lat, talent literacki zauważył u niego nauczyciel. Za pierwsze pieniądze zarobione dzięki (a jakże!) roznoszeniu gazet kupił sobie maszynę do pisania marki Remington.
Dorobek
Od kupna maszyny minęło 50 lat. Dziś Robert Harris może pochwalić się obszerną i cenioną bibliografią – dwunastoma bestsellerowymi powieściami, pięcioma książkami historycznymi oraz scenariuszami filmowymi. Ale o tym za chwilę…
Pochodzenie i wykształcenie
Harris pochodzi z rodziny robotniczej, jego ojciec w młodości ciężko chorował, nie ukończył podstawówki, a później musiał pójść do pracy, by utrzymać rodzinę. Robert Harris postanowił przerwać rodzinny zwyczaj i zdobyć wyższe wykształcenie. Ostatecznie ukończył anglistykę na Selwyn College w Cambridge. W czasie studiów większość czasu poświęcił prowadzeniu najstarszego na uczelni pisma – „Varsity”.
Dziennikarstwo i non-fiction
Po ukończeniu studiów Harris pracował jako dziennikarz w dwóch programach BBC – „Panorama” i „Newsnight”. Następnie przeniósł się do tygodnika „The Observer”, gdzie został redaktorem politycznym. Ponadto pisał w Sunday Times oraz Daily Telegraph.
Non-fiction
W latach 1982-1990 Harris zajmował się także pisaniem książek non-fiction, poświęconych historii. W tym czasie ukazało się pięć książek brytyjskiego pisarza dotyczących m.in. II wojny światowej, wojnie o Falklandy oraz polityce Wielkiej Brytanii.
Zwrot ku fikcji
Zwrot ku fikcji literackiej nastąpił gdy u Harrisa po napisaniu książki o medialnych zawirowaniach wokół wojny o Falklandy i lekturze fałszywych pamiętników Hitlera. Harris chciał połączyć możliwość manipulowania materiałami historycznymi z wizją Niemiec, które wygrały wojnę. Pisanie nie szło mu najlepiej, ale po wysłaniu próbki tekstu zgłosiło się do niego siedmiu wydawców. Dzięki kontraktowi Harris zarobił przeszło 400 tysięcy dolarów i postanowił w pełni poświęcić się pisaniu powieści.
1992 roku ukazała się jego debiutancka powieść „Vaterland”. Jej akcja toczy się dwadzieścia lat po zakończeniu II wojny światowej, którą wygrali naziści. Niemcy przygotowują się do obchodów 75 rocznicy urodzin Hitlera. Główny bohater powieści, funkcjonariusz Kripo Xavier March prowadzi śledztwo w sprawie śmierci prominentnego członka NSDAP. Z czasem zaczynają ginąć wysoko postawieni naziści. March odkrywa, że seria zabójstw związana jest z politycznym układem. Następnie w jego ręce trafiają dokumenty dotyczące Holocaustu – najbardziej strzeżonej tajemnicy III Rzeszy.
Pisarz wszechstronny
Harris, jak sam przyznaje, nie jest niewolnikiem jednego gatunku. Po „Vaterlandzie” nie zamknął się na eksplorowanie innych okresów historycznych. W latach 2006-2015 napisał Trylogię Rzymską. Cykle, którego akcja rozgrywa się w starożytnym Rzymie, otwiera powieść „Cycero”. Jego bohaterem jest Marek Tulliusz Cyceron, wybitny polityk i mówca. „Konklawe” to powieść osadzona we współczesnym Watykanie, w której czytelnik ma okazję śledzić mechanizmy rządzące Stolicą Apostolską. Natomiast „Oficer i szpieg” to historia osadzona w czasie przełomu wieków XIX i XX. Ale o tym później…
Ulubione filmy historyczne
W wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” Harris wskazał pięć swoich ulubionych filmów historycznych. Wśród nich jest „Chinatown” Romana Polańskiego – przyjaciela i współpracownika Harrisa. Nie jest to stricte historyczny film, ale, jak tłumaczy Harris, tło fabularne przedstawiające przekręty związane z kalifornijskimi gruntami jest w nim niezwykle istotne.
1. „Zimne piwo w Aleksandrii” (1958) w reżyserii J. Lee Thompsona
2. „Chinatown” (1974) w reżyserii Romana Polańskiego
3. „Barry Lyndon” (1975) w reżyserii Stanleya Kubricka
4. „Pan i władca: Na krańcu świata” (2003) w reżyserii Petera Weira
5. „Upadek” (2004) w reżyserii Olivera Hirschbiegela
Współpraca i przyjaźń z Romanem Polańskim
Przyjaźń Polańskiego i Harrisa rozpoczęła się przy okazji perspektywy współpracy nad ekranizacją powieści „Pompeje”. Harris wielokrotnie powtarzał, że inspirował się w swojej twórczości filmem „Chinatown”. Pewnego dnia do Harrisa zadzwonił Polański, z prośbą o pomoc z przygotowaniu scenariusza do filmu opartego na bestsellerowej powieści pisarza. Adaptacja „Pompejów” miała być najdroższym europejskim filmem w historii. Niestety rok po ogłoszeniu projektu twórcy przekazali informację, że ostatecznie nie dojdzie on do skutku. Nie był to jednak koniec współpracy artystów, a początek wieloletniej przyjaźni.
W lipcu 2018 roku, gdy po raz kolejny narosły kontrowersje wokół przeszłości Polańskiego, Robert Harris był jednym z twórców, którzy stanęli w obronie polskiego reżysera. Brytyjski pisarz krytykował ataki na Polańskiego, mówiąc, że są pokłosiem problemów współczesnej kultury.
Autor widmo
Mimo że ostatecznie nie udało się zrealizować ekranizacji „Pompejów”, współpraca Polańskiego i Harrisa zaowocowała później filmem „Autor widmo”, na podstawie jednej z najpopularniejszych powieści Harrisa. „Ghostwriter” to książka opowiadająca o autorze, który zostaje poproszony o napisanie (auto)biografii premiera Wielkiej Brytanii. Sytuacja się komplikuje, gdy pisarz zaczyna przekraczać swoje kompetencje.
Na podstawie powieści powstał film, nad którego scenariuszem pracowali wspólnie Roman Polański i Harris – autor powieści. W obsadzie znalazła się plejada gwiazd – Ewan McGregor, Pierce Brosnan, laureat Oscara Tim Hutton, Tom Wilkinson, Kim Cattral i Olivia Wilson.
Za „Autora widmo” duet Harris / Polański został wyróżniony Europejską Nagrodą Filmową oraz Cezarem. Ponadto Roman Polański otrzymał Srebrnego Niedźwiedzia za najlepszą reżyserię na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie.
Sprawa Dreyfusa
Przyjaźń i współpraca z Polańskim zaowocowała także powstaniem jednej z powieści Harrisa. Reżyser przez wiele lat mówił o tym, że bardzo chce nakręcić film opowiadający historię francuskiego szpiega Alfreda Dreyfusa, który został niesłusznie oskarżony o szpiegostwo na rzecz Niemiec. Sprawa Dreyfusa na przełomie XIX i XX poruszyła całe francuskie społeczeństwo.
Po sukcesie „Autora widmo” polski reżyser zaproponował Harrisowi napisanie powieści, która bardzo mocno opierałaby się na materiałach historycznych. Następnie wykazał chęć współpracy przy tworzeniu scenariusza do filmu. W wywiadach Harris nie ukrywa, że Polański zainspirował go do napisania powieści, która ostatecznie nosi tytuł „Oficer i szpieg”.
Wiele wskazuje na to, że film oparty na scenariuszu Roberta Harrisa i Polańskiego swoją premierę będzie miał 4 grudnia 2019 roku. W rolę Dreyfusa wcieli się Louis Garrel. W produkcji wystąpią takie gwiazdy jak Mathieu Amalric, laureat Oscara Jean Dujardin oraz żona Romana Polańskiego Emmanuelle Seigner. Przy produkcji będą pracować także wieloletni współpracownicy i przyjaciele Polańskiego – Paweł Edelman (zdjęcia) oraz Alexandre Desplat (muzyka).
Nominacja do Złotych Lwów
Film „Oficer i szpieg” został zakwalifikowany do konkursu głównego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji. Produkcja Romana Polańskiego powalczy z takimi produkcjami, jak „Joker” Todda Phillipsa, „Malowany ptak” Václava Marhoula, „The Laundromat” Stevena Soderbergha czy „The Truth” Hirokazu Koreedy. Festiwal odbędzie się w dniach 29 sierpnia – 7 września. Laureatów Złotych Lwów poznamy podczas uroczystej gali, która odbędzie się w ostatni dzień.
Co dalej?
W lipcu 2018 roku w wywiadzie dla BBC Robert Harris podzielił się informacją, że kończy swoją powieść pt. . Premiera anglojęzycznej wersji książki została zaplanowana na sierpień tego roku.
Jakub Krasny
Zdjęcie Roberta Harrisa (autor: Krimidoedel Dr. Jost Hindersmann) pochodzi z portalu wikipedia.org i jest na licencji Creative Commons Attribution 3.0 Unported