15 listopada 1916 roku zmarł Henryk Sienkiewicz, pierwszy polski laureat Literackiej Nagrody Nobla, wybitny pisarz i dziennikarz, uznawany za jednego z najważniejszych polskich literatów, do którego odwoływali i nadal odwołują się kolejne generacje artystów. Co warto wiedzieć o autorze „Ogniem i mieczem”? Kilka informacji znajdziecie w naszym artykule.
Najchętniej czytany polski autor
Co roku w badaniach Biblioteki Narodowej ankietowani pytani są o nazwiska najchętniej czytanych pisarzy. Od lat w czołówce figurują bestsellerowi amerykańscy pisarze: Stephen King, Danielle Steel i Dan Brown. Jednak pierwsze miejsce przez 17 lat (czyli od kiedy prowadzone są badania) należało do Sienkiewicza. Dopiero w 2017 zdetronizował go wspomniany już King.
Dorobek
Sienkiewicz napisał 12 powieści i przeszło 20 nowel. Najważniejszymi z nich są m.in. „Quo Vadis”, trylogia „Ogniem i mieczem”, „Potop”, „Pan Wołodyjowski” oraz „Krzyżacy”. Większość jego dzieł bezpośrednio lub symbolicznie odnosi się do sytuacji politycznej na ziemiach polskich. Sienkiewicz urodził się pod zaborem rosyjskim i nie doczekał niepodległości Rzeczypospolitej.
Obieżyświat
Henryk Sienkiewicz, zanim całkowicie poświęcił się pisaniu powieści, był dziennikarzem. Dzięki temu miał szansę podróżować i odwiedzić wiele dalekich miejsc, co w XIX wieku nie było zjawiskiem powszechnym. Z ramienia „Gazety Polskiej” został korespondentem w Stanach Zjednoczonych. Następnie dużo czasu spędził we Włoszech, głównie w Rzymie i Wenecji.
Część dzieł powstała pod wpływem podróży do innych krajów. Po wizycie w Stanach Zjednoczonych napisał nowelę „Sachem”, do napisania „Quo Vadis” zainspirował go pobyt we Włoszech, a „W pustyni i w puszczy” to efekt odwiedzin w Afryce.
Rekordowe ekranizacje
Dzieła Sienkiewicza były wielokrotnie ekranizowane zarówno w Polsce, jak i za granicą. Pierwsze trzy miejsca najchętniej oglądanych przez Polaków filmów w kinach zajmują właśnie adaptacje jego książek. Na pierwszym miejscu królują „Krzyżacy” w reżyserii Aleksandra Forda z liczbą 32 315 695 widzów. Drugie miejsce należy do „W pustyni i w puszczy” Władysława Ślesickiego z 1973 roku (30 989 874 widzów). Trzecie miejsce od 1974 roku okupuje „Potop” Jerzego Hoffmana, który obejrzało w kinie 27 615 921 widzów.
Sienkiewicz nie dla armii
Pradziadek Henryka Sienkiewicza walczył podczas konfederacji barskiej, jego dziadek był uczestnikiem powstania kościuszkowskiego, a ojciec odznaczył się udziałem w powstaniu listopadowym. Henryk nie poszedł w ślady przodków. Zasadniczo były dwa główne powody, dlaczego tak się stało. Po pierwsze Henryk nie nadawał się do wojska, był zbyt niski i chudy, a gdy jeszcze miał chęć zostania wojskowym, był za młody, by wstąpić do armii. Po drugie brat Sienkiewicza wstąpił do wojska, a rodzice bali się, że w przypadku wojny stracą dwójkę dzieci, dlatego odwiedli Henryka od marzenia o karierze wojskowej.
Wiele wskazuje na to, że powodem uczynienia kluczową postacią jednej z powieści niskiego pana Wołodyjowskiego, który odznacza się ogromną odwagą i charyzmą, był właśnie kompleks związany ze wzrostem.
Studia
W kwestii służby w wojsku Henryk postąpił zgodnie z wolą rodziców. Nie posłuchał ich jednak, jeśli chodzi o wybór studiów. Rodzice bardzo chcieli, żeby kształcił się w kierunku, który przyniesie mu pieniądze. Ich wolą było, żeby Henryk rozpoczął studia medyczne, ten wybrał jednak filologię. Podobno bardzo lubił wykłady, był aktywny i praktycznie nie opuszczał zajęć. Na uczelni poznał między innymi Aleksandra Głowackiego, znanego później pod pseudonimem Bolesław Prus. Po latach ci dwaj panowie zostali okrzyknięci najważniejszymi polskimi pisarzami pozytywistycznymi.
Słabość do Marii
Wszystkie najważniejsze w jego życiu kobiety miały na imię Maria. Wszystkie jego trzy żony nosiły właśnie takie imię. Były to kolejno: Maria Szetkiewiczówna, Maria Wołodkowiczówna i Maria Babska. Ponadto pierwsza kobieta, z którą zaręczył się Henryk, miała na imię − a jakże – Maria. Zmuszona została jednak przez swoją rodzinę do zerwania zaręczyn. W życiu Sienkiewicza była jeszcze jedna Maria – Radziejewska, z którą wymieniał miłosne listy. Jak wskazują jej pamiętniki, była bardzo zakochana w Henryku, i to on przerwał korespondencję.
Nagroda Nobla
W 1905 roku został uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury. Był pierwszym polskim pisarzem i drugim po Marii Skłodowskiej-Curie Polakiem, który otrzymał to najbardziej prestiżowe wyróżnienie. Nagroda miała równowartość 100 000 rubli, co stanowiło wówczas ogromny majątek. Powszechnie mówi się, że Nobla otrzymał za całokształt twórczości, jednak oficjalne uzasadnienie brzmi: „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie epiki i rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”.
Sienkiewicz na banknotach
Henryk Sienkiewicz wielokrotnie był i nadal jest w Polsce honorowany. Jest patronem setek szkół i instytucji państwowych. Na początku lat 90., tuż po upadku PRL-u, ale jeszcze przed denominacją, która nastąpiła w 1995 roku, twarz Henryka Sienkiewicza zdobiła banknoty o nominale 500 000 zł.
Mecenat
Henryk Sienkiewicz był pisarzem, który dorobił się jeszcze za życia. Jego dzieła zostały tłumaczone na wiele języków i wydane za granicą, był laureatem wielu prestiżowych nagród, w tym wspomnianego Nobla. Ponadto posiadał grono wiernych czytelników, którzy wspierali go finansowo – coś na kształt dzisiejszego Patronite’a. Nie był jednak pazerny, założył specjalny fundusz, mający na celu wspieranie młodych twórców. Z jego stypendiów skorzystali między innymi Maria Konopnicka, Kazimierz Przerwa-Tetmajer czy Stanisław Wyspiański.
Na koniec gorąco chcemy zachęcić do sięgnięcia po reportaże z podróży Sienkiewicza, które za darmo można pobrać chociażby ze strony wikipedia.org.