31 października to wyjątkowa data dla fanów grozy w każdym wydaniu, bowiem właśnie tego dnia wypada święto duchów, Halloween. To świetna okazja, aby odświeżyć klasyczne filmowe horrory, a także sięgnąć po mrożące krew w żyłach książki.
Na ten dzień przygotowałam dla was kilkanaście mrocznych, przerażających i intrygujących pozycji literatury grozy. Starałam się, aby lista była różnorodna – znajdziecie na niej zarówno znane i uwielbiane klasyki, jak i nowości wydawnicze, tytuły polskie i zagraniczne, krwawe gore i osnute nutą tajemnicy opowieści.
King, Masterton i Koontz
Stephen King, Graham Masterton i Dean Koontz to współcześnie najpopularniejsze nazwiska literatury grozy. Szczególnie polecane osobom, które na co dzień nie czytają horrorów i decydują się na taką lekturę tylko od czasu do czasu. Pierwszy z nich, King, określany mianem króla horroru (słusznie!), to rewelacyjny pisarz, po którego książki zdecydowanie warto sięgnąć. Bardzo trudno polecić tylko jedną jego książkę. Na Halloweenową noc wybrałam „Miasteczko Salem”, gdyż to jedna z najlepszych i najbardziej klimatycznych powieści Kinga. To klasyczny horror z gęstą, mroczną atmosferą. Mamy tu małe miasteczko na amerykańskiej prowincji i szereg dziwnych, przerażających wydarzeń, które z każdą stroną przybierają na sile. Jeśli czytaliście już „Miasteczko Salem”, a w Halloween koniecznie chcecie sięgnąć po Kinga, zajrzyjcie TUTAJ.
Jeśli chodzi o Mastertona, to polecam „Czerwony hotel”, trzecią część cyklu o Sissy Sawyer, wróżce i medium. Mamy tu magię, duchy, nawiedzony hotel i brutalne morderstwa. Według mnie to jedna z ciekawszych książek Mastertona.
Na koniec zestawienia wielkiej trójki grozy zostawiłam Deana Koontza i jego „Dom śmierci”. Pendleton, tytułowy dom, to rezydencja położona przy ulicy Cieni 77. Obecnie pełni rolę luksusowego apartamentowca. Pozornie idealny dom kryje jednak mroczną tajemnicę – co 38 lat dochodzi w nim do szeregu tragicznych wydarzeń, takich jak samobójstwa, zniknięcia czy zabójstwa. Właśnie mija kolejne 38 lat od poprzedniej tragedii. Czy tym razem w Pendleton znowu zjawi się śmierć?
Groza pisana z rozmachem
Jeśli szukacie obszernej, satysfakcjonującej i napisanej z rozmachem powieści grozy, to „Upiorna opowieść” Petera Strauba będzie dla was idealna. Książka została wydana w 1979 roku. Jest swoistym hołdem dla czołowych twórców powieści gotyckich. Autor gra z konwencjami i motywami znanymi z dzieł takich pisarzy jak między innymi Henry James, Bram Stoker czy Edith Wharton. „Upiorna opowieść” jest wielowymiarowym arcydziełem horroru. Akcja powieści jest niezwykle klimatyczna i przez swoją niespieszność buduje napięcie lepiej niż najkrwawsze opisy. To po prostu majstersztyk. A o czym jest ta powieść? Mamy lata 70. XX wieku w USA. W jednym z małych miasteczek działa Stowarzyszenie Chowder, które tworzy grupa starszych panów spotykających się, aby opowiadać sobie straszne historie. Jednak echa przeszłości wracają do nich – jedna z opowieści mówi o czymś, co zrobili dawno temu, o błędzie i tragicznym wypadku. Opowieść zaczyna ich prześladować, a groza nad Milburn gęstnieje coraz bardziej, zwiastując nieuchronny koniec.
Horrory srebrnego ekranu
Dla fanów filmowej grozy proponuję dwie książki – „Omen” Davida Seltzera (autora scenariusza do kultowego filmu „Omen”) i „Dziecko Rosemary” Iry Levina. Pierwsza z nich to powieściowa wersja jednego z najsłynniejszych horrorów ubiegłego wieku – „Omenu” w reżyserii Richarda Donnera z 1976 roku. Jeremy Thorn to amerykański ambasador w Wielkiej Brytanii. Jego żona po latach starań i kilku poronieniach rodzi syna. Niestety dziecko okazuje się martwe. Pracujący w szpitalu ksiądz proponuje mężczyźnie, aby przyjął dziecko, którego matka zmarła przy porodzie. Thorn zgadza się i, nie mówiąc nikomu, zabiera dziecko jako swoje. Chłopcu zostaje nadane imię Damien. Cztery lata później podczas urodzin Damiena jego opiekunka popełnia samobójstwo. To zdarzenie staje się początkiem końca rodziny, a może nawet świata. Książka wzbogacona została o rewelacyjne ilustracje.
Druga z książek, „Dziecko Rosemary”, to przerażająca powieść, którą spopularyzowała głośna, nagrodzona Oscarem adaptacja Romana Polańskiego. Niepokojąco dziwni sąsiedzi, przerażające sny, magiczne zioła, zaskakująca śmierć przyjaciela, mroczne odgłosy dobiegające zza ściany, dziwne książki zawierające jeszcze dziwniejsze informacje i młoda kobieta w ciąży ze swoim pierwszym dzieckiem. To po prostu nie może skończyć się dobrze!
Gore
Czytelnikom, którzy cenią wszechobecną krew i makabryczne opisy, polecam książkę „Panowie Salem” Roba Zombiego, znanego reżysera filmowego, wokalisty heavymetalowego i pisarza, oraz Briana Evensona. Powieść jest literackim odpowiednikiem stworzonego przez Zombiego filmu pod tym samym tytułem. Jak twierdzi autor, książka oferuje zupełnie inne doświadczenie niż film, a jej treść nieco różni się od adaptacji. To brudna oraz brutalna powieść o czarownicach, tajemniczych duchach przeszłości, powracających demonach i didżejce Heidi, która nieświadomie budzi uśpione niegdyś zło.
Klasyka
Halloweenowy wieczór to idealny czas, aby nadrobić lub odświeżyć sobie klasyczną grozę. Warto zwrócić uwagę przede wszystkim na utwory samotnika z Providence i twórcy mitologii Cthulhu, Howarda Phillipsa Lovecrafta, oraz Edgara Allana Poe, jednego z najwybitniejszych pisarzy XIX wieku, który inspirował takich autorów jak Dostojewski, Lovecraft, Christie czy Doyle. W obu przypadkach polecam zbiory tekstów, takie jak na przykład „Miasto w morzu i inne utwory poetyckie” Poe oraz „Przyszła na Sarnath zagłada. Opowieści niesamowite i fantastyczne” H.P. Lovecrafta. Można również sięgnąć po klasykę klasyki, czyli „Frankensteina” Mary Shelley i „Draculę” Brama Stockera.
Polska groza
W tekście poświęconym literaturze grozy nie mogło zabraknąć polskiego akcentu. Współczesnych polskich pisarzy grozy jest wielu (chociażby Stefan Darda, Piotr Kulpa, Robert Cichowlas czy Jacek Rostocki). Chciałabym jednak zwrócić waszą uwagę na Stefana Grabińskiego i zbiór jego opowiadań „Muzeum dusz czyśćcowych. Opowieści niesamowite”. Grabiński to przedstawiciel nurtu grozy w literaturze międzywojennej, określany mianem klasyka noweli fantastycznej i twórcy kolejowego horroru. Nazywany jest czasami „polskim Poe” czy „polskim Lovecraftem”.
„Muzeum dusz czyśćcowych. Opowieści niesamowite” to wybór 33 klasycznych opowiadań grozy oraz weird fiction. W antologii znalazły się doskonale znane opowiadania takie jak między innymi „Kochanka Szamoty” oraz dużo mniej popularne jak „Saturnin Sektor”. Nowele do antologii wybrał Maciej Płaza, pisarz i tłumacz. Napisał on również warte uwagi posłowie, w którym przybliżył czytelnikom życie i twórczość Stefana Grabińskiego.
Ghost story
Jeśli preferujecie historie, w których duchy grają pierwsze skrzypce, to na pewno nie zawiedzie was lektura „Ostatnich dni Jacka Sparksa” Jasona Arnoppa. Sparks jest znany przede wszystkim z ostrego jak brzytwa języka i bezkompromisowego podejścia do życia i swojej twórczości. Przy przygotowywaniu książki o gangach prawie zginął, a kiedy pisał o narkotykach, wylądował na odwyku. Teraz jako ateista i sceptyk, postanawia napisać książkę o zjawiskach paranormalnych i udowodnić ich fałszywość. Najpierw kpi z egzorcyzmów, których świadkiem jest na włoskiej prowincji. Potem na jego kanale YouTube opublikowano tajemniczy i przerażający filmik, a dalej było już tylko gorzej. W 2014 roku kontrowersyjny dziennikarz-celebryta, ginie w tajemniczych okolicznościach. Nikt nie ma pojęcia, co stało się w ciągu kolejnych dni. Teraz możemy poznać prawdę o tym, co działo się w ostatnich dniach życia dziennikarza.
Młody King
Jak mówi przysłowie, jabłko pada niedaleko od jabłoni. I tak jest właśnie w tym przypadku. Joe Hill, syn Stephena Kinga, postanowił pójść w ślady ojca i zająć się literaturą grozy. Jego plan zdecydowanie się powiódł. Po powieści Hilla warto sięgać – są dobrze napisane, świeże i intrygujące. Jego najnowsza książka „Dziwna pogoda” jest zbiorem czterech minipowieści zatytułowanych „Zdjęcie”, „Naładowany”, „Wniebowzięty” i „Deszcz”. Zbiór trzyma poziom, ale trzeba podkreślić, że jest nierówny. „Naładowany” to zdecydowanie najlepsze opowiadanie w zbiorze, które polecam przeczytać ze szczególną uwagą.
Wampiry
Książek o wampirach jest chyba więcej niż o jakichkolwiek innych nadnaturalnych stworzeniach. Oczywiście większość z nich to niewysokich lotów serie młodzieżowe, ale nie brakuje także wybitnych, mrożących krew w żyłach powieści takich jak „Wpuść mnie” Johna Ajvide Lindqvista, „Historyk” Elizabeth Kostovy czy wspomniany już wyżej „Dracula” Brama Stokera. Jedną z ciekawszych i ważniejszych dla rozwoju wizerunku współczesnego wampira, a także gotyckiej subkultury jest „Wywiad z wampirem” Anne Rice. Jest to pierwsza część cyklu „Kroniki wampirów”, która osiągnęła status bestsellera niemal od razu po wydaniu.
Wampiry są tutaj magnetycznymi stworzeniami, które odchodzą od europejskiej kreacji i epatują libertyńskim podejściem do życia. Wampir arystokrata, Louis de Pointe du Lac, opowiada dziennikarzowi o swoim (nie)życiu i świecie widzianym z jego perspektywy. Przemieniony w nocnego potwora przez Lestata żyje życiem, którego nie akceptuje. Powieść doczekała się bardzo dobrej ekranizacji z gwiazdorską obsadą. Jeśli chcecie poznać inne warte uwagi książki z wampirami w roli głównej, zapraszam TUTAJ.
Horror inspirowany prawdziwą zbrodnią
„Dziewczyna z sąsiedztwa” Jacka Ketchuma jest jednym z najsłynniejszych i najbrutalniejszych horrorów ostatnich lat. Ta wstrząsająca książka opowiada o losach nastoletniej Meg i jej siostry Suzan. Mieszkają w miłej, cichej i spokojnej okolicy, ale nie w jednym z przytulnych, pełnych ciepła domów – żyją w ciemnej, wilgotnej piwnicy zdane na łaskę ciotki Ruth, której ataki szału, kaprysy i wymysły z każdym dniem zbliżają ją do szaleństwa. Co gorsza, zaraża nim swoich synów i całą okolicę. „Dziewczyna z sąsiedztwa” nie jest „klasycznym” horrorem pełnym wampirów czy wilkołaków – to coś znacznie gorszego. To opowieść o tym, jak okrutny może być najgorszy z potworów – człowiek.
Luźną inspiracją dla Ketchuma przy pisaniu „Dziewczyny z sąsiedztwa” była głośna sprawa bestialskiego morderstwa Sylvii Marie Likens. Dziewczynę torturowała i w efekcie zamordowała Gertrude Baniszewski. Do pomocy w zbrodni zachęciła własne dzieci i innych młodych ludzi mieszkających nieopodal. Sylvia znalazła się w domu Baniszewski po tym, jak jej rodzice zostawili ją tam wraz z siostrą – ojciec pracował, a matka była tymczasowo aresztowana. Stopniowo opiekunka zaczęła znęcać się nad Sylvią – odseparowała ją od reszty domowników, upokarzała i torturowała. Podczas rozprawy sądowej morderstwo zostało określone przez prokuratora jako jedna z najgorszych zbrodni w stanie Indiana.
Horror XXI wieku
W temacie nieklasycznego horroru XXI wieku warto zwrócić uwagę na Chucka Palahniuka (znanego przede wszystkim z powieści „Podziemny krąg” i jej głośnej ekranizacji autorstwa Davida Finchera „Fight Club”). Styl Palahniuka można określić jako minimalistyczny z elementami cynizmu oraz ironicznego czarnego humoru. Pisarz często uznawany jest za szokującego. Bohaterami jego powieści są ludzie marginesu reagujący na sytuację, w jakiej się znaleźli, autodestruktywną agresją (taki rodzaj powieści sam autor określa mianem fikcji transgresyjnej).
Część jego powieści to horrory, w których potworami są nie nadprzyrodzone stworzenia, ale ludzie. Doskonałym przykładem jest tu książka „Opętani”. Palahniuk mówi o niej, że chciał wykreować nowy rodzaj grozy i horroru oparty na realnym świecie. „Opętani” to jedna z części cyklu powieści grozy, do którego należą także „Dziennik” i „Kołysanka”. Niektóre cechy takiego horroru nosi również powieść „Pełnia piękna”, będąca kolejną wizją postapokaliptycznego świata w wydaniu Palahniuka. Praktykantka Penny zaczyna spotykać się z miliarderem – tego związku zazdroszczą dziewczynie wszyscy. Okazuje się jednak, że bogaty kochanek chce przygotować serię seks-gadżetów, które mają sprawić, że kobiety już nigdy nie będą potrzebować mężczyzn.
Oczywiście powyższa lista zawiera jedynie ułamek książek zaliczanych do szeroko pojętej literatury grozy. Mam jednak nadzieję, że każdy fan horroru odnalazł na niej idealną dla siebie książkę. Taką, która w Halloweenową noc porządnie przerazi i spędzi sen z powiek. Strasznego Halloween!
Martyna Gancarczyk
O autorce artykułu
Z wykształcenia menadżer kultury. Uwielbia mieć dobrą książkę zawsze pod ręką. Wielka entuzjastka horrorów zarówno jeśli chodzi o literaturę, kinematografię, jak i gry. Dzień bez książki lub filmu to dzień stracony. Oprócz tego miłośniczka zwierząt, szczególnie psów (a zwłaszcza własnego).