William S. Burroughs był wybitnym amerykańskim pisarzem i poetą. Wiele jego dzieł miało charakter autobiograficzny, związany z rozległymi doświadczeniami z narkotykami (głównie opiatami). Obok Jacka Kerouaca i Allena Ginsberga był uważany za jednego z głównych przedstawicieli nieformalnego ruchu literacko-kulturowego oscylującego wokół idei takich jak nonkonformizm, indywidualizm i swoboda twórcza. Na kartach historii Burroughs zapisał się jako genialny, odważny oraz przełomowy pisarz-narkoman.
5 lutego przypada 105 rocznica urodzin Williama Sewarda Burroughsa. Aby uczcić pamięć tego niewątpliwie ważnego, kontrowersyjnego i wartego zapamiętania pisarza przygotowaliśmy zbiór ciekawostek z życia Burroughsa, o których mogliście nie wiedzieć.
Reklama Nike
William Burroughs w 1994 roku wystąpił w spocie firmy Nike. Reklamował współcześnie doskonale znane Air Maxy. Zastanawiający jest zarówno dokonany przez firmę Nike wybór takiej a nie innej postaci, jak i fakt, że Burroughs zgodził się wziąć udział w reklamie.
William S. Burroughs – przypadkowy morderca
Uzależniony od opiatów i alkoholu pisarz zaczął w pewnym momencie (około 1946 roku) handlować narkotykami. W 1949 roku wyjechał do Meksyku w związku z podejrzeniami o posiadanie niedozwolonych substancji. Wyjazd okazał się tragiczny w skutkach. Dwa lata po wyjeździe z USA, dokładnie 6 września 1951 roku, w mieście Meksyk Burroughs zastrzelił swoją żonę Joan Vollmer, którą poznał przez Jacka Kerouaca i Allena Ginsberga. Zabójstwo nie było celowe – podczas jednej z mocno zakrapianych imprez Burroughs chciał popisać się strzeleckimi umiejętnościami i poprosił żonę, aby położyła na głowie szklankę z ginem. Pisarz wymierzył, strzelił i trafił w głowę Joan, zabijając ją na miejscu. Dzięki fałszywym zeznaniom i manipulacjom adwokata Burroughs wyszedł na wolność po zaledwie kilkunastu dniach aresztu.
Cut-up i „Nagi lunch”
Cut-up to strategia artystyczna polegająca na wyciąganiu danej treści z kontekstu i umieszczaniu jej w innych, zupełnie nowych konfiguracjach. Taki zabieg często daje świeży i szokujący efekt. Właśnie tę technikę wykorzystał William Burroughs przy tworzeniu swojej najlepszej książki „Nagi lunch”. Tekst początkowo składał się z ponad tysiąca stron narkotycznych wizji spisanych na papierze. Przed wydaniem Burroughs pociął tekst i znacznie go skrócił, tworząc niebanalny kolaż literacki przywołujący na myśl chaotycznie zmontowany film.
Nad rozwijaniem cut-upu pisarz pracował wraz z malarzem Brionem Gysinem. Ta nowatorska strategia artystyczna wywodziła się poniekąd z czasów dadaizmu, a Burrougs i Gysin rozwinęli ją, tnąc gotowy tekst i układając jego fragmenty od nowa w pozornie przypadkowym porządku.
Wybitna ekranizacja
Sławę przyniosła Burroughsowi dopiero książka „Nagi lunch” wydana w 1959 roku. Powieści towarzyszył skandal powiązany z głośnym procesem o obsceniczność. Równie kontrowersyjna, jak zachwycająca była ekranizacja książki w reżyserii Davida Cronenberga znanego z szokujących i odważnych filmów (jak chociażby „Crash”). Cronenberg połączył i wymieszał życie pisarza z jego powieścią – na przykład postać dezynfektora nawiązuje do epizodu z biografii Burroughsa, gdy ten, mieszkając w Chicago, zajmował się dezynsekcją. Ekranizacja „Nagiego lunchu” pełna jest narkotycznych koszmarów przeniesionych z kart powieści wprost na ekran – odróżnienie prawdy od halucynacji i narkotycznych wizji jest niemożliwe. Cronenberg stworzył dzieło wyraźnie nawiązujące do pierwowzoru, będące jednak osobnym, wartościowym utworem.
Pomoc w ucieczce przed nazistami
W czasie studiów na Harvardzie autor „Ćpuna” interesował się okultyzmem, a weekendy spędzał w Nowym Jorku, gdzie bawił się w nocnych klubach. W latach 30. odwiedził również Europę, gdzie poznał niemiecką żydówkę, Ilse Klapper. Wzięli ślub, co zagwarantowało kobiecie wizę do USA – mogła wyjechać z nazistowskiego kraju, dzięki czemu przeżyła wojnę. Niedługo po przyjeździe do Ameryki para rozwiodła się, ale przed długi czas utrzymywali przyjacielskie stosunki.
Narkotykowe preferencje
Burroughs preferował opiaty. Pytany o speed ponoć powiedział, że oczywiście próbował go, ale kiedy robił to sam, stawał się nerwowy. Jeśli chodzi o LSD podobno twierdził, że nie przepada za silnymi psychodelikami. Doceniał jednak yage i często palił marihuanę. To, że nie przepadał za speedem czy psychodelikami nie oznacza, że nie próbował właściwie wszystkich narkotycznych substancji, jakie napotkał na swojej drodze. Palił, wciągał, łykał i wstrzykiwał wszystko, co tylko wpadło mu w ręce. Już jako młody człowiek został wyrzucony ze szkoły w Los Alamos za zażywanie wodzianu chloralu. Często pytano Burroughsa o to, jak narkotyki wpłynęły na jego twórczość. Twierdził, że nałóg i odwyk pomogły mu spojrzeć na różne strony uzależnienia i zyskać dużo doświadczeń służących za potencjalny materiał pisarki. Zaznaczał również, że wszystkie te doświadczenia były nieprzyjemne, a także – nudne.
Zabójstwo Davida Kammerera
W 1944 roku przyjaciel bitników − Burroughsa, Ginsberga i Kerouaca − Lucian Carr zamordował zakochanego w nim Davida Krammerera. Carr to postać mało znana, a bardzo ważna dla powstania i rozwoju Beat Generation. To on połączył Jacka Kerouaca, Allena Ginsberga i Williama Burroughsa. Burroughs i Kerouac zostali aresztowani i powołani na świadków zbrodni. Po tym tragicznym wydarzeniu napisali razem powieść opartą na historii zbrodni Carra. Książka została zatytułowana „A hipopotamy żywcem się ugotowały”. Pozostawała nieopublikowana aż do 2008 roku.
Odcięty palec
William Burroughs, gdy miał 25 lat, celowo odciął sobie mały palec lewej ręki. Pisarz ponoć odciął go, aby zwrócić na siebie uwagę jednej z męskich prostytutek. Później napisał opowiadanie, w którym opisał własnoręczną amputację palca. Nosiło tytuł „The Finger”.
Nastawienie do zmian
Burroughs mimo swojego liberalizmu cenił „stare, dobre czasy” i nie przepadał za zmianami. Źle znosił zarówno adaptowanie się do nowych warunków panujących na rynku narkotykowym (preferował liberalizm w odniesieniu do kontroli używek), jak i w rozwijającej się technokulturze. Był świadom zbliżającej się elektronicznej rewolucji, ale widział w niej wiele zagrożeń – między innymi możliwość manipulacji ludźmi. Był zwolennikiem minimalnej roli państwa w życiu obywateli.
Śmierć
William Burrougs żył 83 lata − imponujące jak na styl życia, który prowadził. Przyczyną jego śmierci był atak serca. Zmarł 2 sierpnia 1997 roku w Lawrence.
William S. Burroughs to postać warta zapamiętania. Jego życie było połączeniem szaleństwa, narkotykowych wizji, walki z uzależnieniami i prywatnymi demonami oraz wielkiej literatury. Jego książki szokowały oraz zachwycały jednocześnie. Najważniejsza i najbardziej rozpoznawalna powieść „Nagi lunch” zaskakuje również współcześnie, szczególnie swoją wciąż nowatorską formą. Jednocześnie życie i twórczość Burroughsa to ostrzeżenie przed zgubnym wpływem uzależnienia od narkotyków. William S. Burroughs na stałe wszedł do kanonu literatury, sztuki i popkultury, stając się inspiracją dla wielu późniejszych twórców.
Martyna Gancarczyk
zdjęcie główne: wikipedia.org (pierwotne źródło flickr/ Christiaan Tonnis / licencja Attribution 2.0 Generic (cc-by-sa-2.0)
O autorce artykułu
Z wykształcenia menadżer kultury. Uwielbia mieć dobrą książkę zawsze pod ręką. Wielka entuzjastka horrorów zarówno jeśli chodzi o literaturę, kinematografię, jak i gry. Dzień bez książki lub filmu to dzień stracony. Oprócz tego miłośniczka zwierząt, szczególnie psów (a zwłaszcza własnego).