Dzisiaj, 31 lipca, swoje urodziny świętuje Joanne Murray, znana lepiej jako J.K. Rowling. To rozpoznawalna i uwielbiana na całym świecie brytyjska pisarka odpowiedzialna za stworzenie bestsellerowej serii o Harrym Potterze, którą zna chyba każdy. Z okazji jej urodzin podjęliśmy się krótkiego opisu fenomenu książek o młodym czarodzieju, a także zjawiska zwanego potteromanią, które kilkanaście lat temu opanowało cały świat i trwa nieprzerwanie do dzisiaj.
Mimo że od zakończenia siedmiotomowego cyklu powieści minęło już ponad dziesięć lat (ostatni tom − „Harry Potter i Insygnia Śmierci” − miał swoją premierę w krajach anglojęzycznych 21 lipca 2007 roku) książki o Harrym Potterze nadal fascynują. Seria o magicznym świecie przyniosła gigantyczny sukces komercyjny zarówno w zakresie wyników sprzedaży samych książek, jak i gadżetów promocyjnych, gier komputerowych, filmów, kolekcji odzieżowych czy parków rozrywki. Stworzony przez Rowling cykl o Potterze jest jednym z ważniejszych wydarzeń, nie tylko literackich, ale popkulturowych, naszych czasów, a skutki tego fenomenu są wciąż widoczne – chociażby na stacji kolejowej King’s Cross, gdzie odtworzono znany z książek peron 9 ¾, z którego młodzi czarodzieje odjeżdżali do Szkoły Magii i Czarodziejstwa w Hogwarcie.
Harry Potter i jego fenomen
Wokół świata Harry’ego Pottera wyrósł cały przemysł, subkultura, a nawet język. Podczas premier kolejnych tomów powieści (w Polsce miały miejsce późnym wieczorem lub z samego rana) kolejki niewyspanych, ale i podekscytowanych młodych (oraz starszych) czytelników ustawiały się pod księgarniami, aby jak najszybciej kupić najnowszy tom i zaraz po powrocie do domu, nie bacząc na zbyt późną czy zbyt wczesną porę, zabrać się do lektury. Każda kolejna premiera była ekscytującym wydarzeniem, ale niestety jednocześnie każdy tom nieubłaganie zbliżał fanów serii do końca. Jednak nawet po premierze książki „Harry Potter i Insygnia Śmierci” i po ostatniej części filmu świat młodego czarodzieja z Hogwartu nie przeminął – głównie dzięki zafascynowanym tym światem fanom i tworzonym przez nich na całym świecie fandomom. Strona polskiego fandomu działa prężnie do dzisiaj.
To swoista encyklopedia wiedzy o świecie Harry’ego Pottera. Witryna jest podzielona między innymi na tematy ze świata czarodziejskiego i realnego, a tworzona jest przez aktywną i zaangażowaną społeczność. Na stronie można znaleźć wiele ciekawostek ze świata magii, a także podsumowanie wydarzeń związanych z serią powieści J.K. Rowling. Na przykład do znaczących wydarzeń ostatnich lat zaliczono nominację filmu „Fantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć” do nagród takich jak BAFTA czy Oskary, dwudziestą rocznicę publikacji pierwszej części cyklu „Harry Potter i Kamień Filozoficzny” oraz ogłoszenie premiery gry „Harry Potter Wizards Unite”.
Mugolski quidditch
Fani Harry’ego Pottera zwani potteromaniakami organizują spotkania, zloty, piszą związane tym uniwersum fan fictions. Co może wydawać się zaskakujące, do rzeczywistego świata przeniesiono również najważniejszą dyscyplinę sportową świata czarodziejów – mowa oczywiście o quidditchu. Mecz „mugolskiego quidditcha” jest rozgrywany na boisku o połowę mniejszym niż to piłkarskie, a każda drużyna liczy siedmiu zawodników. Są wyposażeni w miękkie piłki i miotły, których nie mogą wypuścić z rąk. Mistrzostwa są organizowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Quidditcha będące oficjalną sportową federacją. Warto zaznaczyć, że również Polska ma swoją narodową drużynę tego sportu.
Harry Potter i cykl opowiadający o jego przygodach wszedł na stałe do popkulturowego kanonu. Stąd też w wielu dziełach należących do kultury popularnej można znaleźć liczne nawiązania do tego magicznego świata. Na przykład w jednym ze specjalnych halloweenowych odcinków serialu „The Simpsons” Lisa i Bart chodzili do szkoły magii, a w „South Parku” pojawia się motyw zabawy w Harry’ego Pottera. Powstawały też parodie potterowskiego cyklu takie jak seria książek o Barrym Trotterze.
Harry Potter nie tylko dla dzieci
Książki o Harrym, Ronie, Hermionie i innych czarodziejach to świetna lektura dla wszystkich czytelników bez względu na wiek. Autorka postawiła na emocje, tęsknotę za dzieciństwem i przygodami. Zaprezentowała także wachlarz pozytywnych wartości takich jak przyjaźń, miłość, solidarność oraz poświęcenie dla dobra innych. Co sprawia, że ludzie na całym świecie tak bardzo pokochali powieści J.K. Rowling? Przede wszystkim ich uniwersalizm – główny przekaz odczyta każdy. Walorem serii jest także to, że bohaterowie dorastali wraz z czytelnikami. Widać to w samej konstrukcji powieści i podejmowanych tematach. Na początku „Harry Potter” był powieścią skierowaną do dzieci. Stopniowo, kiedy bohaterowie dojrzewali, a czytelnicy zamieniali się wraz z nimi w nastolatki, Rowling zaczęła podejmować odważniejsze tematy, książki stały się mroczniejsze i bardziej brutalne. To również dlatego nadają się zarówno dla dzieci, jak i ich rodziców.
Autorka Harry’ego Pottera wpłynęła również w niesamowity sposób na czytelnictwo wśród młodych ludzi. To dzięki niej wydawnictwa dostrzegły, jak bardzo dzieci i młodzież są spragnieni fascynujących historii z magią w tle. Rowling wpłynęła między innymi na powstanie takich książek jak „Seria niefortunnych zdarzeń” czy „Kroniki Spiderwick”. Dorośli fani Harry’ego będą na pewno podsuwać książki swojego dzieciństwa swoim pociechom. Dzięki ponadczasowości cyklu zachęcą kolejne pokolenie najmłodszych do czytania.
Cały cykl tak bardzo wpłynął na ówcześnie dorastające pokolenie, że nawet jako dorośli często wracają do książek czy filmów z uniwersum. Śledzą również nowe dzieła jak wspomniane wcześniej „Fantastyczne zwierzęta”. Również odstająca od cyklu pozycja „Harry Potter i Przeklęte Dziecko” została dosyć pozytywnie przyjęta, gdyż dawała szansę na zagłębienie się w ukochanym świecie magii jeszcze na chwilę.
Czy fani Harry’ego Pottera to lepsi ludzie?
Na to pytanie postanowili poszukać odpowiedzi psycholodzy. Fani książek o czarodziejskim świecie przyznają, że cykl książek pozytywnie wpłynął na ich życie. Naukowcy postanowili pójść krok dalej. Z badania opublikowanego w „Journal of Applied Social Psychology” wynika, że miłośnicy opowieści o niezwykłym czarodzieju są mniej uprzedzeni wobec mniejszości, np. homoseksualistów czy osób o innym kolorze skóry, gdyż część bohaterów magicznego świata to właśnie przedstawiciele grup wykluczanych.
Jedno jest pewne – uniwersum stworzone przez J.K. Rowling ponad dwadzieścia lat temu wciąż żyje i rozwija się. Nie tylko przez tworzone w świecie magii nowe filmy (jak „Fantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć”), ale przede wszystkim dzięki wciąż aktywnym i rozwijającym się fandomom.
Martyna Gancarczyk
O autorce artykułu
Z wykształcenia menadżer kultury. Uwielbia mieć dobrą książkę zawsze pod ręką. Wielka entuzjastka horrorów zarówno jeśli chodzi o literaturę, kinematografię, jak i gry. Dzień bez książki lub filmu to dzień stracony. Oprócz tego miłośniczka zwierząt, szczególnie psów (a zwłaszcza własnego).