Kryminały, thrillery i horrory to najpopularniejsze gatunki, zarówno literackie, jak i filmowe. Wyobraźnia twórców tworzących taki typ literatury nie zna granic, a pisarze często prześcigają się w wymyślaniu coraz brutalniejszych i bardziej krwawych powieści. Jednak często okazuje się, że najgorsze scenariusze rozgrywają się nie w umysłach twórców, a w rzeczywistości, w której każdego dnia popełniane są okrutne zbrodnie.
Stwierdzenie, że to właśnie życie tworzy najstraszniejsze scenariusze, jest co prawda oklepane, ale jak najbardziej adekwatne. W końcu to najczęściej prawdziwe zbrodnie i mordercy pokroju Andrieja Czikatiło są „inspiracją” dla pisarzy i filmowców do tworzenia nowych historii w oparciu o przerażającą rzeczywistość. To w codziennym życiu jesteśmy w stanie odnaleźć niezliczone przykłady bestialstwa, okrucieństwa i niezwykle wymyślnych zbrodni. Żeby wam to udowodnić, poniżej przedstawiam listę 10 książek o zbrodniach opartych na faktach. Część pozycji to reportaże, w których autorzy skupiają się tylko na opisie tego, co się wydarzyło, inne są wspomnieniami ludzi, dla których tropienie morderców było codzienną pracą. Znajdziecie tu również beletryzowane historie. Łączy je jedno − wszystko, o czym za chwilę przeczytacie, wydarzyło się naprawdę.
Trupia farma, Bill Bass, Jon Jefferson
Trupia Farma. Nowe śledztwa, Bill Bass, Jon Jefferson
Bill Bass to znany na całym świecie antropolog sądowy i założyciel legendarnego już Ośrodka Antropologii Sądowej Uniwersytetu Tennessee znanego szerokiej publiczności jako Trupia Farma. W obu książkach, pisanych razem z dokumentalistą i dziennikarzem Jonem Jeffersonem, opowiada o pracy w stworzonym przez siebie ośrodku badawczym. Udowadnia, że nawet najbardziej ostrożny morderca zostawia po sobie zdradzający go ślad – badanie tego, co dzieje się z ciałem po śmierci, pomaga owe ślady znajdować i właściwie odczytywać. Dzięki takim badaniom zmarli mają szansę pomóc śledczym w odnalezieniu swego oprawcy. Na Trupiej Farnie znajdują się ciała w różnych stanach rozkładu przetrzymywane w różnych warunkach. Wiedza uzyskana z obserwacji czynionych każdego dnia przez Billa Bassa pomaga ocenić, kiedy i w jakich okolicznościach nastąpił zgon. Obie „Trupie Farmy” to nie tylko opowieści o tajemnicach zwłok, ale też historie najgłośniejszych śledztw, jak chociażby rozwiązanie zagadki tajemniczej śmierci gwiazd muzyki w katastrofie lotniczej.
Zbrodnie prawie doskonałe. Policyjne Archiwum X, Iza Michalewicz
„Zbrodnie prawie doskonałe” to wyjątkowa książka, w której poruszane są sprawy, nad których rozwiązaniem pracują policjanci z polskiego Archiwum X. Autorka, Iza Michalewicz, to ceniona reporterka i laureatka nagrody Grand Press. Postanowiła zmierzyć się z najgłośniejszymi i najtrudniejszymi sprawami ostatnich lat. Niedawno rozwikłana krakowska sprawa „Skóry”, morderstwo premiera Jaroszewicza, podejrzane samobójstwo w Łodzi – to tylko kilka zbrodni, o których można przeczytać w książce Michalewicz. Kiedy policja i sądy nie odnajdują winnego, sprawa trafia do policjantów z Archiwum X zajmujących się niewykrytymi zabójstwami – to ostatnia nadzieja dla bliskich ofiar na sprawiedliwość i odnalezienie sprawców. Autorka dociera do akt sądowych, rozmawia z policjantami, rodzinami ofiar i świadkami. W swoich reportażach opisuje zbrodnie i szuka odpowiedzi na pytanie, czy o śmierci, życiu, karze i zbrodni decyduje tylko przypadek.
Mindhunter. Tajemnice elitarnej jednostki FBI, John Douglas, Mark Olshaker
„Mindhunter” to zapis najciekawszych i najbrutalniejszych spraw, z jakimi przyszło się zmierzyć Johnowi Douglasowi, jednemu z najlepszych profilerów w FBI. To także zbiór jego wspomnień z pracy dla Federalnego Biura Śledczego. Z lektury „Mindhuntera” dowiemy się nie tylko tego, w jaki sposób złapano najbardziej niebezpiecznych seryjnych morderców na świecie, ale także jak FBI zmieniało się na przestrzeni lat i czym różni się modus operandi od sygnatury. Douglas musiał znaleźć sposób na zrozumienie tropionych przez siebie zbrodniarzy, nauczyć się wchodzić w ich umysły i spoglądać na świat ich oczami, oczami seryjnych morderców. Ten wybitny i zasłużony profiler stał się pierwowzorem Jacka Crawforda, agenta znanego z filmów o Hannibalu Lecterze. Sama książka jest napisana bardzo przystępnie. Mimo trudnego tematu czyta się ją lekko i szybko. To jedna z lepszych pozycji dla wszystkich zafascynowanych pracą profilerów i agentów FBI.
Zbrodnia niedoskonała, Katarzyna Bonda, Bogdan Lach
„Zbrodnia niedoskonała” to reportaż napisany przez autorkę kryminałów Katarzynę Bondę i profilera Bogdana Lacha. To oparta na autentycznych sprawach książka idealna zarówno dla czytelników znających opisane historie, jak i dla tych, którzy o poruszanych w „Zbrodniach niedoskonałych” sprawach będą czytali po raz pierwszy. Autorzy pokazują, że zbrodnia doskonała nie istnieje – istnieją za to liczne błędy popełnione w czasie śledztwa utrudniające złapanie winnego. Jednak wraz z postępem technologii oraz medycyny każda, nawet najstarsza sprawa ma szansę na rozwiązanie, a żaden morderca nie może być pewien, że popełniona przez niego zbrodnia nie zostanie z nim powiązana. Bogdan Lach i Katarzyna Bonda opowiadają o szukaniu śladów niedoskonałości w zbrodniach oraz pokazują największe kryminalne zagadki rozwiązane przez znanego polskiego profilera.
Odontologia w ekspertyzie kryminalistycznej, Paulina Polak
To fascynująca pozycja dla wszystkich miłośników spraw kryminalnych, ale również dla studentów kierunków powiązanych w jakikolwiek sposób z kryminalistyką. „Odontologia w ekspertyzie kryminalistycznej” jest kompleksowym ujęciem tego, jaki wkład wnosi do współczesnej kryminalistyki odontologia. Pomaga ona przy identyfikacji zwłok na podstawie zębów, jest też przydatna przy tropieniu sprawcy na podstawie śladów uzębienia zostawionych na zwłokach lub produktach spożywczy. Paulina Polak przedstawia również zarys historyczny rozwoju odontologii, przybliża opis cech charakterystycznych zębów i tego, w jaki sposób zabezpiecza się pozostawione na miejscu zbrodni ślady uzębienia.
Z zimną krwią, Truman Capote
„Z zimną krwią” to zapis historii, obok której nie można przejść obojętnie. Truman Capote zaprezentował tu bardzo rzetelną i wnikliwą analizę zbrodni. To nowatorska próba napisania literackiego reportażu. Historia dotyczy brutalnej zbrodni popełnionej przez dwóch mężczyzn na rodzinie pewnego farmera z Holcomb w Kansas. Samo wydarzenie, śledztwo, pościg, proces, zachowanie skazanych i egzekucja zostały przedstawione bardzo szczegółowo, wręcz drobiazgowo. Mimo tego, że czytelnik od samego początku zna finał tej tragicznej historii, zapis jej przebiegu czyta się z zapartym tchem i nieopadającym napięciem.
Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej, Cezary Łazarewicz
To jeden z najlepszych reportaży laureata Nagrody Literackiej „Nike” Cezarego Łazarewicza. Tym razem jego książka jest nie tylko zapisem kontrowersyjnej i tajemniczej sprawy, ale także śledztwem mającym na celu udzielenie odpowiedzi na pytania o to, czy oskarżona o morderstwo Gorgonowa naprawdę była winna zarzucanego jej czynu, oraz o to, co tak właściwie stało się z kobietą po zwolnieniu jej z więzienia w 1939 roku.
W „Koronkowej robocie” Cezary Łazarewicz nie tylko analizuje oparty na poszlakach głośny proces II RP, ale także kreśli wierny obraz ówczesnej epoki. Rita Gorgonowa została oskarżona o brutalne zabójstwo nastoletniej Lusi, córki lwowskiego architekta Henryka Zaremby. W tej sprawie było znacznie więcej pytań niż odpowiedzi, jednak mimo tego Rita została okrzyknięta winną i weszła na stałe do kanonu czarnych charakterów z czasów II RP. Walkę o Gorgonową i jej niewinność podjęła po latach jej córka Ewa, która opowiada o nocy morderstwa Lusi. Ta opowieść rzuca nowe światło na starą sprawę. Czy Rita Gorgonowa naprawdę zabiła córkę Zaremby?
Ja, Olga Hepnarová, Roman Cílek
„Ja, Olga Hepnarová” to wstrząsająca i przepełniona smutkiem historia ostatniej skazanej na śmierć kobiety w Czechach, tytułowej Olgi. Lektura przywołuje na myśl mrożący krew w żyłach thriller, co przeraża tym bardziej, że mamy do czynienia z pozycją non fiction. Olga Hepnarová to 22-latka, która w 1973 roku wjechała autem ciężarowym w grupę ludzi czekających na tramwajowym przystanku. Popełniony przez nią czyn był zaplanowany i przemyślany. Autor daje możliwość zapoznania się z tą głośną i tragiczną sprawą oraz z samym śledztwem, podczas którego starano się odpowiedzieć na jedno, najważniejsze pytanie – dlaczego Olga zrobiła to, co zrobiła. Roman Cílek nie wydaje jednoznacznych osądów, prowadzi historię dokładnie i cierpliwie – przedstawia zeznania świadków, akta policyjne i dokumenty. Dzieło autora jest nie tylko historią morderstwa, ale również obrazem systemu, który przyczynił się do zbrodni Olgi.
Czarna, Wojciech Kuczok
„Czarna” Wojciecha Kuczoka to książka oparta na tragicznych wydarzeniach z 2002 roku rozgrywających się w małej miejscowości na Podlasiu. Historia przedstawiona przez autora jest na pozór banalna – miłosny trójkąt pomiędzy samotną, atrakcyjną nauczycielką, lokalnym przedsiębiorcą, który ponad wszystko kocha długo wyczekiwanego syna Pawła i jego żoną skupioną na prowadzeniu domu. W małżeństwie rodziców Pawła już od dawna brak namiętności i pasji. Dlatego też, gdy tylko nadarza się ku temu okazja, ojciec wdaje się w romans z miejscową nauczycielką. Sekretny związek szybko wychodzi na jaw i staje się początkiem końca dla wszystkich, których dotyczy. Wojciech Kuczok skupił się w „Czarnej” na bohaterach – ich emocjach i targających nimi uczuciach. Lektura zaskakuje i wstrząsa zwłaszcza, kiedy czytelnik nie zna finału tej tragicznej historii.
Bestia. Studium zła, Magda Omilianowicz
Książka autorstwa Magdy Omilianowicz to próba udzielenia odpowiedzi na nurtujące ludzkość od wieków pytanie o to, jak w człowieku rodzi się zło. Dlaczego ktoś zostaje bestią, potworem? Omilianowicz jako pierwsza dziennikarka przeprowadziła wywiad z seryjnym mordercą Leszkiem Pękalskim, zwanym „wampirem z Bytowa”. Autorka przebrnęła przez prawie 100 tomów akt, odbyła godziny rozmów z bliskimi mordercy, z jedyną ocalałą ofiarą wampira, z psychologami, z prokuratorem, z rodzinami ofiar i wieloma innymi osobami związanymi w jakiś sposób ze sprawą Leszka Pękalskiego. Prowadzący sprawę specjaliści byli zgodni co do tego, że morderca po wypuszczeniu na wolność będzie nadal zabijał. Co więc zrobić z osobą, która na wolności już zawsze będzie stanowiła zagrożenie? Czy przywrócenie karty śmierci jest rozwiązaniem? Czy wyjściem z sytuacji jest izolacja w więzieniach lub zakładach psychiatrycznych? To znakomita książka łącząca reportaż z fabularyzowanymi fragmentami wzmacniającymi odbiór całości.
Jak widzicie na powyższych przykładach rzeczywistość bardzo często okazuje się straszniejsza od fikcji. Przeraża tym bardziej, że po zakończonej lekturze nie wystarczy odłożyć książki na półkę, odetchnąć głęboko i pomyśleć, że to tylko wyobraźnia autora i literacka fikcja. Każda z historii opisanych w przytoczonych książkach zdarzyła się naprawdę. Zbrodnia i tajemnica były, są i będą niezwykle poczytnym i atrakcyjnym dla czytelników tematem. W związku z tym nadal będą szeroko podejmowane. W końcu wielu z nas lubi czytać o zbrodniach sprzed lat, zwłaszcza jeśli morderca został schwytany, czy śledzić przełomy w pozornie już zapomnianych śledztwach.
O autorce artykułu
Z wykształcenia menadżer kultury. Uwielbia mieć dobrą książkę zawsze pod ręką. Wielka entuzjastka horrorów zarówno jeśli chodzi o literaturę, kinematografię, jak i gry. Dzień bez książki lub filmu to dzień stracony. Oprócz tego miłośniczka zwierząt, szczególnie psów (a zwłaszcza własnego).