10 października 2019 Olga Tokarczuk została uhonorowana Literacką Nagrodą Nobla, najważniejszym wyróżnieniem w dziedzinie literatury na świecie. Wcześniej dwukrotnie kwalifikowała się finału Międzynarodowej Nagrody Bookera, przy w 2018 roku otrzymała to wyróżnienie za tłumaczenie książki „Bieguni”. Premiera każdej książki Tokarczuk wiąże się z dużym poruszeniem środowiska czytelniczego, radzimy zatem, jak zacząć czytać jedną z najczęściej nagradzanych polskich pisarek.
Olga Tokarczuk urodziła się w 1962 roku w Sulechowie. Studiowała psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, w tym czasie była też wolontariuszką w placówce dla osób chorych psychicznie. Po obronie dyplomu pracowała w Wałbrzychu jako psychoterapeutka, ale po tym, jak jej teksty zaczęły zbierać dobre opinie krytyków, zrezygnowała z zawodu na rzecz pisarstwa.
Do tej pory Tokarczuk napisała siedemnaście książek, a licząc antologie zawierające jej teksty, można mówić o prawie trzydziestu publikacjach. Pisarka debiutowała w wieku 17 lat w harcerskim czasopiśmie „Na przełaj” jako autorka opowiadań, a jej pierwszy samodzielny tomik ukazał się w 1989 roku. „Miasto w lustrach” to do tej pory jedyny tom poetycki w jej dorobku literackim. Tokarczuk uważa prozę za jedną z najdoskonalszych form artystycznych, szczególnie upodobała sobie opowiadania, choć jest także autorką przeszło 900-stronicowej książki. Oprócz powieści, zbiorów opowiadań i tomiku można wspomnieć też o zbiorze esejów, książce dla dzieci oraz tekście o „Lalce” Prusa. Ponadto Tokarczuk jest autorką scenariusza do głośnego „Pokotu” oraz libretta do mającej niebawem premierę opery „ahat ilī – Siostra bogów”.
Olga Tokarczuk laureatką Literackiej Nagrody Nobla
10 października o godzinie 13.00 Akademia Szwedzka ogłosiła dwóch laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. W związku z kontrowersjami, które pogrążyły Akademię Szwedzką, w zeszłym roku nie przyznano literackiego Nobla. Olga Tokarczuk otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018. Akademia przyznała jej nagrodę „za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”.
Od czego zacząć? Od początku
Pierwsza powieść
Czytelnikom lubiącym zaczynać lekturę pisarzy od pierwszych dzieł proponujemy drugą książkę, a zarazem pierwszą powieść Olgi Tokarczuk pt. „Podróż ludzi Księgi” wydaną w 1993 roku. Niestety książka od kilkunastu lat nie doczekała się wznowienia i jest trudno dostępna. Można ją nabyć na niektórych portalach aukcyjnych za cenę zdecydowanie wyższą niż okładkowa. Za tę powieść Tokarczuk zdobyła nagrodę Polskiego Towarzystwa Książek. Już na samym początku swojej przygody z literaturą Olga Tokarczuk ujawnia swoje fascynacje mistycyzmem, podróżami i tajemnicami przeszłości. Akcja powieści rozgrywa się w XVII-wiecznej Francji i Hiszpanii. Członkowie tajnego stowarzyszenia wyruszają w drogę w celu znalezienia Świętej Księgi, którą według podań Bóg miał przekazać w ręce Adama.
Książki dla literackich podróżników
„Bieguni”
W 2007 roku ukazała się jedna z najważniejszych książek Tokarczuk – „Bieguni” – w której pisarka podjęła temat metafizycznych i egzystencjalnych podróży. Książka składa się z kilkunastu pozornie niepowiązanych ze sobą epizodów przedstawiających podróżników z różnych części świata i momentów historii. Oprócz tego pisarka opisuje losy ludzi walczących z przemijaniem, chcących za wszelką cenę zatrzymać czas, czy to w sposób farmakologiczny, czy techniczny. Pojawia się wzmianka o XVII-wiecznych chirurgach oraz Wikipedii – utopijnym, niemożliwym do zrealizowania pomyśle na zebranie całej ludzkiej wiedzy w jednym miejscu. Za tę książkę Tokarczuk otrzymała swoją pierwszą nagrodę Nike. Książka „Bieguni”, a w angielskim tłumaczeniu Jennifer Croft „Flights”, została wyróżniona jedną z najbardziej prestiżowych nagród literackich na świecie – Man Booker International Prize.
Dla fanów thrillerów i miłośników praw zwierząt
„Prowadź swój pług przez kości umarłych” i „Pokot”
Olga Tokarczuk słynie z angażowania się w różnego rodzaju akcje prospołeczne i proekologiczne. W swoich książkach porusza temat relacji między gatunkowych, szczególnie widoczne jest to w książce “Prowadź swój pług przez kości umarłych”, gdzie wiodącą rolę grają mieszkające w lesie zwierzęta. Tokarczuk przedstawia losy Janiny Duszejko, ekscentrycznej starszej pani mieszkającej ze swoimi psami w chatce w Kotlinie Kłodzkiej. Pewnego dnia okolice nawiedza fala morderstw. “Prowadź swój pług…” to mrożący krew w żyłach thriller przepełniony poezją Blake’a, horoskopami i niecodziennymi zdarzeniami.
Na podstawie książki powstał film Agnieszki Holland pt. “Pokot”. Olga Tokarczuk była współautorką scenariusza do tej produkcji. Film został doceniony na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie, gdzie otrzymał Srebrnego Niedźwiedzia – Nagrodę im. Alfreda Bauera. Tokarczuk była także współnominowana do najważniejszej polskiej nagrody filmowej Orłów. Mimo sześciu nominacji do tych nagród “Pokot” nie otrzymał żadnego wyróżnienia.
Książki Olgi Tokarczuk dla wytrwałych:
„Księgi Jakubowe”
Drugą książką, za którą Tokarczuk zdobyła nagrodę Nike, jest przeszło 900-stronicowa powieść „Księgi Jakubowe”. Nad tym tytułem Tokarczuk pracowała kilka lat, przekopując się przez materiały źródłowe, prowadząc badania terenowe i skrupulatnie zbierając informacje, by książka była nie tylko interesująca, ale też rzetelnie przedstawiała obraz przeszłości.
Akcja powieści rozgrywa się w drugiej połowie XVIII wieku na Podolu. Na tamtejsze tereny przybywa charyzmatyczny Żyd, Jakub Frank. Zaczyna chodzić po okolicy i głosić kontrowersyjne tezy, które dzielą lokalną społeczność żydowską. Wśród części ludzi staje się persona non grata, przez innych zaczyna być traktowany jak zbawca i prorok. Jego działania mogą znacząco wpłynąć na bieg historii.
Tokarczuk odwołuje się do wielkich, klasycznych pisarzy, którzy z rozmachem opisywali rzeczywistość. Pełna historycznych detali powieść obfituje w ukochane przez pisarkę motywy – religioznawstwo, mistycyzm, żydowską kabałę i metafizyczną stronę ludzkiego życia. Oprócz wielowarstwowej, wciągającej fabuły ukazującej multikulturową Rzeczpospolitą Obojga Narodów książka oferuje również niezwykłą rozrywkę wizualną – „Księgi Jakubowe” są pięknie ilustrowane i zaprojektowane. Książka za swoje walory graficzne została nominowana do nagrody Pióro Fredry.
Dla fanów krótkiej formy
„Opowiadania bizarne”
Jak już wyżej wspomniano 18 kwietnia premierę miała najnowsza książka Olgi Tokarczuk pt. „Opowiadania bizarne”. To zbiór dziesięciu krótkich tekstów, których cechą wspólną jest na różne sposoby rozumiana dziwność. Ponadto przez większość opowiadań, podobnie zresztą jak przez większość utworów Tokarczuk, przewijają się motywy śmierci, samotności przemijania i trudnych do wytłumaczenia zjawisk nadprzyrodzonych i mistycznych. A to wszystko okraszone czarnym, często trudnym do wychwycenia, subtelnym humorem. Pisarka przedstawia opowieść lekarza króla Jana Kazimierza, opowiada nam o mężczyźnie, który żywi się przetworami pozostawionymi mu przez zmarłą matkę, przenosi nas do Azji, Szwecji i na Wołyń. Czytanie opowiadań Tokarczuk może być dobrą odskocznią po lekturze długich, ciężkich powieści. Pisarka bardzo dobrze czuje się w krótkiej formie, jej opowiadania są mocne, intensywne, zawierają w sobie wszystko to, co najlepsze w jej powieściach. Tylko przedstawione troszkę krócej.
Książka dla dzieci
W dorobku pisarki oprócz powieści, zbioru esejów i opowiadań znalazła się także książka dla dzieci o cierpliwości, czekaniu i uważności z ilustracjami Joanny Concejo. Główny bohater „Zgubionej duszy” wiedzie szybkie, intensywne życie, ale gdzieś w tym pośpiechu zgubił swoją duszę, przez co jego egzystencja staje się uboższa. Tokarczuk po raz pierwszy prezentuje książkę składającą się nie tylko ze słów, ale także obrazów. „Zgubiona dusza” została wyróżniona na Targach Książki dla Dzieci w Bolonii. Bologna Ragazzi Award jest jedną z najważniejszych nagród przyznawanych literaturze dziecięcej.
Od czego zacząć czytanie książek Olgi Tokarczuk?
Najlepszym rozwiązaniem będzie sięgnięcie po książkę „Bieguni”. „Bieguni” to powieść dojrzała, która ugruntowała renomę Tokarczuk na literackiej scenie w Polsce. Jak się okazało wydana w 2008 powieść przyniosła Tokarczuk również sławę na całym świecie. Duża w tym zasługa jej tłumaczki Jennifer Croft.
fot. Martin J. Kraft / CC BY-SA 3.0
O autorze
Miłośnik literatury pięknej uzależniony od koncertów i festiwali.
Chciałby robić tysiąc rzeczy na raz, jednak na drodze do spełnienia stoi jego największy wróg – czas.
Rocznik 94. Redaktor Xięgarni.pl, All in University, kiedyś związany z Valkirią Network. Student Zarządzania Kulturą i Mediami UJ.
Najbardziej lubi poznawać, rozmawiać i przebywać z ludźmi, którzy go inspirują.