Henry Charles Bukowski – jak zacząć czytać jego książki?

9 marca obchodzimy 25 rocznicę śmierci jednego z najbardziej kontrowersyjnych pisarzy ubiegłego wieku, który szokował i inspirował wielu artystów z całego świata. Henry’ego Charlesa Bukowskiego albo się kocha, albo nienawidzi – kto chociaż raz zetknął się z jego twórczością, nie pozostanie wobec niej obojętny. Bukowski znany jest przede wszystkim z powieści, w których głównym bohaterem jest Henry Chinaski, uważany za alter ego pisarza. Oprócz nich pisał także opowiadania i wiersze. Bez względu na formę każdy jego tekst był niewątpliwie inspirowany życiem osobistym – pełnym alkoholu i kobiet.

Charles Bukowski przez wielu był zaliczany do grona bitników, jednak on sam nigdy nie chciał poddawać swojej twórczości jednoznacznej klasyfikacji. Próba wpisania tak nietuzinkowej osoby do konkretnego nurtu, nawet jeśli chodziło o Beat Generation, musiała zakończyć się fiaskiem. Co prawda Bukowski czytał utwory bitników, jednak nigdy nie czuł z nimi szczególnego związku i wykazywał się w stosunku do nich dużym dystansem.

Książki – Początki

Kiedy zaczyna się lekturę Bukowskiego (nieważne, czy chodzi o wiersze, nowele, czy powieści) należy mieć na uwadze to, że jego celem nie było pisanie utworów z unikatową, niepowtarzalną fabułą i kreowanie coraz to nowych postaci zmagających się z wydumanymi problemami. Każda kolejna książka nie różni się w diametralny sposób od poprzedniej. Bohater Bukowskiego, nieraz mocno autobiograficzny, najczęściej będzie człowiekiem wywodzącym się z marginesu, sceptycznym outsiderem, pijakiem i bawidamkiem. Dlaczego więc zarówno jego proza, jak i poezja – wulgarna, a często wręcz prostacka – jest tak często czytana, doceniana, wręcz uwielbiana, a sam autor na stałe wszedł do literackiego kanonu? Odpowiedź jest banalna: Bukowski po prostu ma dla niektórych to COŚ. Sposób, w jaki pisze, i to, o czym pisze, przyciąga jak magnes i fascynuje. To po prostu dobra, w pewnym sensie wymagająca lektura. Jednak Bukowski nie zachwyci wszystkich, to pisarz, który do właściwego odczytania potrzebuje bardzo specyficznego odbiorcy (tak samo jest w przypadku chociażby Borroughsa czy Thompsona). W swojej twórczości unika wydumanych metafor, woli nazywać rzeczy po imieniu i pokazywać je takimi, jakimi są naprawdę.

Dla wszystkich, którzy jeszcze nie zetknęli się z tym autorem i nie bardzo wiedzą od czego zacząć, przygotowaliśmy właśnie ten tekst. Sprawdzi się on równie dobrze w przypadku osób, które kiedyś już coś czytały, ale ich pierwsze spotkanie z Bukowskim okazało się zupełnym fiaskiem.

Powieści

Czytanie Bukowskiego najlepiej zacząć od jednej z powieści. Zbiory opowiadań, felietonów i innych tekstów pisarza mogą wydawać się na pierwszy raz lekturą zbyt chaotyczną i wyrywkową – bez odpowiedniego kontekstu większość odniesień i przemyśleń Bukowskiego nie zostanie odczytana. Jednak nie każda powieść nada się na sam początek czytelniczego romansu z tym kontrowersyjnym twórcą – nie radzimy na przykład na początku sięgać po „Hollywood”. Od czego więc najlepiej zacząć? Według nas zdecydowanie od „Z szynką raz!” To najlepsza z powieści Bukowskiego. Głównym bohaterem jest tu alter ego pisarza pojawiające się we wszystkich niemal powieściach, Henry Chinaski. „Z szynką raz!” jest przejmująca historią dzieciństwa i młodości Chinaskiego. Autor pokazuje tu jak pełen wrażliwości i ambicji chłopak na przekór całemu światu dąży do przeżycia własnego życia po swojemu i walczy o prawo do podążania własną drogą. Jest jedną z mniej wulgarnych książek Bukowskiego, w której autor odsłania się i pokazuje czytelnikowi skrywaną głęboko wrażliwość, czułość i nadzieję.

„Kobiety”

Kolejną powieścią, która bardzo dobrze nadaje się na początek, są „Kobiety”. Jest to jedna z najpopularniejszych książek literackiego outsidera. Henry Chinaski przedstawia w niej historię swoich licznych burzliwych romansów i związków z kobietami. Nawet jeśli były to przelotne znajomości i przygody na jedną noc, to każda z nich zostawiła ślad w myślach i duszy bohatera. Chociaż pełno tu seksu, nie ma co spodziewać się wyszukanej erotyki – wszystko przedstawione jest w „Kobietach” w sposób niewybredny i dosadny. Na sam początek można również wybrać „Faktotum”. Jest to powieść złożona z bardzo krótkich rozdziałów wypełnionych przygodami Chinaskiego, który bez ustanku poszukuje miejsca, w którym mógłby zaczepić się na dłużej. Wszystko, co dzieje się w tej książce, pozostaje na pograniczu snu i jawy – to właściwie magiczna realność. Każda z opisanych historii jest całkowicie prawdziwa, nawet jeśli się nie wydarzyła.

„Listonosz”, „Hollywood” i inne dzieła

Jeśli pierwsza lektura Bukowskiego już za nami, możemy spokojnie sięgać po jego inne powieści, takie jak „Szmira”, „Listonosz” czy „Hollywood”. Szczególnie godna polecenia jest pierwsza z wymienionych książek. Przewrotnie dedykowana „złemu pisarstwu” jest chyba najbardziej błyskotliwą i dowcipną książką Bukowskiego, a przy tym napisaną niezwykle kunsztownie. Jest to także ostatnia książka pisarza. Oprócz czystej parodii na kartach powieści można zauważyć również widmo zbliżającej się śmierci. Poglądy przedstawione w „Szmirze” są bardzo dekadenckie i pesymistyczne. W tej powieści głównym bohaterem nie jest Chinaski, a Nick Belane.

Zachęcamy też do sięgnięcia po „Listonosza”. Bukowski przez ładnych parę lat swojego życia pracował jako listonosz, a później jako urzędnik pocztowy. Nienawidził swojej pracy, jednak wytrwał w niej dosyć długo. Dzięki temu czyta się to jak powieść sensacyjną – zagadka i element zaskoczenia czyhają za każdym rogiem.

Na sam koniec zostawiliśmy „Hollywood”. To czyste świadectwo nieprzystosowania. Pisarz czerpie z negatywnych doświadczeń, pełnych klęsk, rozczarowań i licznych porażek. Co ciekawe to właśnie tę powieść krytycy uznali za jeden z najlepszych oraz najbardziej poruszających wizerunków Hollywood.

Opowiadania

Zbiory opowiadań Bukowskiego to najlepsze studium zarówno jego osoby, jak i twórczości. Lektura każdej z wydanych książek zawierających opowiadania tego pisarza jest tak samo satysfakcjonująca i wartościowa. Naszym numerem jeden jest „Najpiękniejsza dziewczyna w mieście”. To kwintesencja twórczości Bukowskiego. Z każdej strony wylewa się charakterystyczna dla niego bezwzględna szczerość. Świat pokazany przez autora jest światem prawdziwym, codziennym – pozbawionym upiększeń i wygładzeń. To świat wykolejeńców, pijaków, prostytutek i outsiderów. Jednocześnie to właśnie tutaj każdy znajdzie coś dla siebie. Innymi godnymi polecenia zbiorami opowiadań są „Na południe od nigdzie” czy „Historie o zwykłym szaleństwie”.

Teksty z pogranicza

„Zapiski starego świntucha” to propozycja dla tych, którzy mają już za sobą kilka powieści lub zbiorów opowiadań Bukowskiego. To zdecydowanie nie jest tytuł dla początkujących. Książka jest czymś w stylu pamiętnika publikowanego w formie stałej rubryki w jednym z kalifornijskich czasopism. Czytelnicy znajdą tu ostre komentarze do wydarzeń politycznych, refleksje dotyczące spraw społecznych i własnej twórczości.

„O kotach” to dzieło złożone z fragmentów zapisków, wierszy, próz, listów i notatek Bukowskiego poświęconych kotom. Ów zbiór jest przede wszystkim wynikiem przemyśleń nihilistycznego pisarza nad kotami. Oddaje im szacunek jako wojownikom i łowcom. Koty są sobą i nikim innym – i dlatego właśnie Bukowski szanuje je tak bardzo. „O kotach” to utwór całkowicie bezpretensjonalny oraz szczery. Tak samo ciekawym zbiorem jest publikacja „O pisaniu” zawierająca refleksje dotyczące procesu twórczego, dzieło przenikliwe i ujmujące.

Wiersze

Na sam koniec literackiej przygody z Bukowskim polecamy zbiór jego wierszy. Ten tom jest uważany za jego najlepszą poetycką książkę. Podstawą tworzonej przez niego poezji są autentyczne przeżycia autora. Utwory mają bardzo często charakter dialogu, stanowią wręcz swoiste dramaty w miniaturze. Dla tego autora każde zdarzenie i przeżycie jest godne poezji.

Oczywiście nasz sposób na rozpoczęcie literackiej znajomości z Bukowskim jest czysto subiektywny. Dróg na poznanie napisanych przez niego utworów jest wiele, a każda z nich jest właściwa. Podczas lektury ociekających seksem, brudem i wulgarnością tekstów tego wciąż uważanego za niezwykle kontrowersyjnego pisarza warto mieć na uwadze, że to właśnie wybrane przez niego droga i styl pisania umożliwiają poznanie i wyrażenie prawdziwej ludzkiej natury – nieupiększonej przez wysublimowany język. Nie zapominajmy jednak, że w książkach Henry’ego Bukowskiego oprócz smutku, beznadziei, lejącego się strumieniami alkoholu i seksu dalekiego od subtelnej erotyki można odnaleźć nutkę dobra, wrażliwości na otaczający świat, a także pokrzepiającego humoru.

O autorce artykułu

Z wykształcenia menadżer kultury. Uwielbia mieć dobrą książkę zawsze pod ręką. Wielka entuzjastka horrorów zarówno jeśli chodzi o literaturę, kinematografię, jak i gry. Dzień bez książki lub filmu to dzień stracony. Oprócz tego miłośniczka zwierząt, szczególnie psów (a zwłaszcza własnego).