Początek Nowego Roku to okres postanowień i zmian. W tym czasie przystajemy na chwilę i zastanawiamy się nad samym sobą, nad tym, co chcemy zmienić, a jakie postawy i zachowania utrzymać.
Noworoczne postanowienia często ograniczają się do rzucenia palenia, regularnych wizyt na siłowni czy czytania większej liczby książek. Jednak jest to również, a może przede wszystkim, idealny czas na to, by zadać sobie pytania, z którymi świadomie czy nieświadomie przychodzi się każdemu z nas zmierzyć. To przede wszystkim pytania o nasze pochodzenie, wiarę, przyszłość, ale i przeszłość, pamięć oraz o nasze relacje z otaczającą nas przyrodą. Odpowiedzi na nie możemy szukać w wypowiedziach autorytetów i badaczy danych zagadnień.
Taką możliwość daje nam minibook „Siedem pytań współczesności”, na łamach którego czytelnik znajdzie wypowiedzi wyjątkowych ludzi, przed którymi postawiono w postaci łatwych pytać niekiedy bardzo trudne kwestie. Miejmy na uwadze, że często te najprostsze pytania przynoszą najtrudniejsze odpowiedzi. Do rozmowy zaproszono między innymi profesora Jacka Wasilewskiego opowiadającego o rodowodzie Polek i Polaków, Halinę Bortnowską podejmującą temat powinności osób wierzących wobec zwierząt i roślin czy profesora Jerzego Vetulaniego, który w charakterystyczny dla siebie dowcipny sposób opowiada o wierze. Minibook podzielony został na siedem głównych pytań. Całość lektury zajmuje około półtorej godziny.
Pytanie 1: Skąd pochodzimy?
Jesteśmy potomkami chłopów. Z prof. Jackiem Wasilewskim o genealogii polskiego społeczeństwa rozmawia Marta Duch-Dyngosz
Czas lektury: 6 minut 46 sekund
W pierwszym tekście zawartym w minibooku profesor Jacek Wasilewski rozmawia z Martą Duch-Dyngosz o genealogii Polaków i Polek. Skupia się na naszym pochodzeniu i podziałach społecznych. Uzasadnia, że współczesna chęć posiadania nosi w sobie wyraźne cechy chłopskiej mentalności. W krajach zachodnich postawa konsumpcjonistyczna to wytwór kapitalizmu, w Polsce natomiast z powodu braku silnego mieszczaństwa nie było gospodarki wolnorynkowej, więc jest to konsekwencja chłopskiej nędzy. Wartością samą w sobie była i nadal jest rzecz materialna. Ciągła niepewność wymusiła strategię gromadzenia dóbr – była ona warunkiem koniecznym do przeżycia.
Kiedy jest człowiek. Z Wioletą Siemienowicz rozmawia Justyna Siemienowicz
Czas lektury: 12 minut 53 sekundy
To zapis wyjątkowej rozmowy o cudzie narodzin prowadzonej między siostrami. Mimo badań prenatalnych i rozwiniętej wiedzy medycznej pozwalającej na wcześniejsze ustalenie czy i jakimi chorobami jest obciążone dziecko (a w związku z tym leczenie go jeszcze podczas trwania ciąży), to poród nadal pozostaje pewnego rodzaju krytycznym momentem w życiu kobiety. W tekście doświadczona położna rozprawia się z mitami dotyczącymi ciąży, porodu i bólu mu towarzyszącemu.
Pytanie 2: Jacy jesteśmy?
Feminizm nie tylko dla kobiet. Z Evą Illouz rozmawia Mateusz Burzyk
Czas lektury: 6 minut 6 sekund
Trudny i ważny temat feminizmu porusza w rozmowie z Mateuszem Burzykiem Eva Illouz. Pokazuje, że kontrakt miłości wiążący kobietę i mężczyznę zawiera również często zapis o podległości. Uczy tym samym, że feminizm nie może kierować się polityką prostego antagonizmu, gdyż polityka rodziny jest niezwykle skomplikowana. Co więcej tożsamość kobiety trwale łączy się z rolami wiążącymi ją z mężczyzną. W rozmowie zwrócono również uwagę na kampanię społeczną „Like a Girl” przeprowadzoną przez markę Always. Kampania dowiodła, że wyrażenie „robić coś jak dziewczyna” nasuwa na myśl nieporadność, a „robić coś jak mężczyzna” przywołuje obraz radzenia sobie z czymś w sposób właściwy.
W tekście autorka wraz z rozmówcą zastanawiają się, w jaki sposób feminizm pomaga kobietom i dziewczynom przezwyciężać sztywne normy i wartości przeniknięte wyobrażeniem większości mężczyzn.
Gimnastyka duszy. Z ks. Jackiem Prusakiem rozmawia Dominika Kozłowska
Czas lektury: 6 minut 14 sekund
Właściwe nawyki po ich wyrobieniu i pielęgnowaniu mają zbawienny wpływ na ludzki dobrostan. Wielu psychologów jest jednak zdania, że osiągnięcie go jest efektem świadomej i żmudnej pracy nad samym sobą, co jak wiadomo wymaga znacznego wysiłku. Ks. Jacek Prusak jest zdania, że ludzie to istoty sensotwórcze i jako takie są zdolne do podejmowania takich działań i w konsekwencji przekraczania samych siebie. W rozmowie z Dominiką Kozłowską ksiądz Prusak odpowie między innymi na pytania o podobieństwa między medytacją a modlitwą, wskaże różnice dzielące nawyki od nałogów oraz przybliży czytelnikom, w jaki sposób w świecie pełnym nadmiaru można zachować wewnętrzną równowagę i poczucie wolności.
Pytanie 3: Jak pamiętamy?
Wszyscy jesteśmy archeologami. Z Bjørnarem Olsenem rozmawia Zuzanna Dziuban
Czas lektury: 7 minut 8 sekund
W powszechnej świadomości pamięć przypisywana jest prawie wyłącznie ludziom. Rozmowa prowadzona przez Zuzannę Dziuban z Bjørnarem Olsenem pokazuje, że rzeczy również pamiętają, a ich ciągłe trwanie pozwala dostrzec przeszłość zupełnie różną od tej pisanej dla samych siebie. To przeszłość wypełniona porażkami, która nie przeminęła, ale nieustannie nam wszystkim towarzyszy. Olsen porusza temat etycznego wymiaru zwrotu ku rzeczom, pokazując, jak mogłaby taka „etyka rzeczy” wyglądać oraz w jaki sposób można ją przetłumaczyć na praktykę w postaci codziennych bliskich spotkań z różnymi przedmiotami. Z tekstu dowiemy się, czy otwarcie się na rzeczy może prowadzić nas do zmiany tego, w jaki sposób myślimy o przeszłości czy pamięci. W rozmowie podjęty został również temat tworzonego przez Olsena projektu badawczego Ruin Memories.
Nie wykrzykniki, lecz znaki zapytania są ważniejsze. Z Alexem Dancygiem rozmawia Marta Duch-Dyngosz
Czas lektury: 6 minut 44 sekundy
To jeden z najlepszych i najważniejszych tekstów w całym minibooku. Poruszono w nim ważny i trudny temat przyjazdów do Polski młodych Żydów z Izraela. Do Polski co roku przyjeżdża pokolenie wnuków i prawnuków ofiar Holocaustu. Chcą dowiedzieć się, co się wydarzyło, ale bez wydawania osądów. W wycieczkach często towarzyszy im ocalały – bohater, który przeżył. Te wyjazdy młodzieży izraelskiej do naszego kraju są szansą na odbudowanie relacji i na normalność polskiego i izraelskiego społeczeństwa. Podczas lektury czytelnik będzie musiał zastanowić się nad bardzo trudnymi pytaniami dotyczącymi Zagłady. Jak i po co mówić o Holocauście? W jaki sposób dążyć do dialogu umożliwiającego porozumienie i jak ten nawiązany dialog pielęgnować?
Pytanie 4: Kto i co nas otacza?
Ty jesteś tym. Ze Zbigniewem Mikołejką rozmawia Justyna Siemienowicz
Czas lektury: 7 minut 16 sekund
„Ty jesteś tym” to zapis bardzo pouczającej rozmowy, która ma na celu przybliżenie duchowości zwierząt, nie tak odległej od naszej jak mogłoby się wydawać. Jest zdecydowanie najmocniejszym tekstem w minibooku. Wskazuje na bestialstwo i okrucieństwo, którego często ludzie dopuszczają się wobec zwierząt. Jako przykłady w tekście szerzej omawiane są ubój rytualny, testowanie leków na zwierzętach, topienie niechcianych szczeniąt i kociąt czy jedzenie mózgu żywej i unieruchomionej małpki tylko i wyłącznie w ramach bezsensownej zachcianki (ostatni przykład praktykowany w Azji, która cechuje się chyba największym okrucieństwem wobec zwierząt). Profesor Mikołejko uczy również, że zwierzę umiera, a nie zdycha, ma imię, a nie wabi się i podobnie jak człowiek ma duszę i uczucia. Twierdzi również (bardzo słusznie!), że stosunek do zwierząt powinien być nie tylko miarą moralną, ale także cywilizacyjną.
Jednak drobna zmiana… Z Haliną Bortnowską rozmawia Anna Mateja
Czas lektury: 5 minut 19 sekund
Głównym przesłaniem tekstu jest teza, że człowiek to integralna część świata przyrody, nie zaś ktoś, kto żyje na specjalnych prawach i może cały otaczający go świat urządzać po swojemu bez względu na konsekwencje. Z rozmowy między Anną Mateją a Haliną Bortnowską dowiemy się między innymi, że dbałość o przyrodę i nasze najbliższe otoczenie przekłada się na polepszenie jakości relacji międzyludzkich.
Pytanie 5: Jesteśmy czy posiadamy?
„Oddam, przyjmę”. Z Magdaleną i Konradem Mielcarkami rozmawia Justyna Siemienowicz
Czas lektury: 9 minut 42 sekundy
W tekście „Oddam, przyjmę” został poruszony ważny problem dotyczący rzeczy, ich posiadania, wyrzekania się, konsumpcjonizmu i minimalizmu. W rozmowie z Justyną Siemienowicz małżeństwo uzasadnia wybór takiego stylu życia, w którym posiadane przedmioty nie definiują danej osoby. Twierdzą, że w obecnych czasach ludziom brakuje rytuałów pozbywania się rzeczy. Ich rotacja w życiu codziennym odbywa się w szaleńczym tempie, a w związku z tym większość trafia na śmietnik. Minimalizm staje się powoli odwróceniem konsumpcjonizmu, ponieważ również koncentruje się na przedmiotach. A zdaniem państwa Mielcarek w tym wszystkim powinno chodzić o to, żeby ograniczanie rzeczy w swoim życiu było czymś więcej niż celem samym w sobie.
Nic innego się w życiu nie liczy. Z bp. Grzegorzem Rysiem rozmawia Dominika Kozłowska i Mateusz Burzyk
Czas lektury: 5 minut 29 sekund
Pouczający wywiad z biskupem Grzegorzem Rysiem, w którym porusza on temat dóbr doczesnych, pieniędzy, i zestawia go z wiarą chrześcijańską. Wszystkie swoje tezy uzasadnia fragmentami Pisma. Wiele jego uwag jest bardzo celnych, a sam tekst zdecydowanie wart uwagi.
Pytanie 6: Jak wierzymy?
Ma Bóg w człowieku swoją wyspę. Z Jerzym Vetulanim rozmawia Justyna Siemienowicz
Czas lektury: 9 minut 32 sekundy
Wyjątkowa rozmowa o Bogu z Jerzym Vetulanim. Ten wybitny człowiek mówi jak zawsze w sposób fascynujący i niezwykły. Dzieli się swoimi przemyśleniami i podejrzeniami na temat tego, że wielu ludzi nie zastanawia się nad swoim własnym obrazem Boga ani nie zadaje sobie pytań o to, jaki On jest. Zdaniem Vetulaniego dla wielu wierzących Pan Bóg po prostu istnieje i tyle – to dla nich oczywistość. Jednak problem wydaje się być bardziej złożony. W wywiadzie padają odpowiedzi na takie pytania o to, co neurobiologia może powiedzieć ludziom o Bogu i czy nasza płeć ma wpływ na wykreowany przez nas obraz Boga.
Bóg mówi półgębkiem. Z Jerzym Sosnowskim rozmawia Artur Madaliński
Czas lektury: 6 minut 55 sekund
Zdaniem Jerzego Sosnowskiego nawet jeśli państwo to dobro wspólne niewierzących i wierzących to jednak nie znaczy to, że nie powinno się czy wręcz nie wolno używać takich terminów jak chociażby Boże Narodzenie. Nie powinno wstydzić się religijności, jednak niestosowne jest bezgraniczne epatowanie wiarą. Już od jakiegoś czasu wiele głosów porusza temat sekularyzacji całego naszego kontynentu, religia jest powoli odsuwana od dyskursywnego uniwersum Europy. Jednak wiara i religia stopniowo wracają do centrum społecznej debaty. Zdaniem Sosnowskiego pytanie brzmi, jak wróciła, a nie czy wróciła.
Pytanie 7: Dokąd zmierzamy?
Nowy porządek światowy. Z Adamem D. Rotfeldem rozmawia Michał Jędrzejek i Dominika Kozłowska
Czas lektury: 6 minut 17 sekund
Świat, w którym żyjemy, zmienia się coraz szybciej. Tymczasem niestety myślenie znacznej części polityków pozostaje niezmienne i tradycyjne, a jednak zmiany na świecie wymagają też zmian w sposobie myślenia o nim. Decyzje władz odnośnie zagrożeń płynących z cyberprzestrzeni wydają się przestarzałe. Z drugiej strony należy pamiętać o tym, że konfliktom rozgrywającym się w sieci będą towarzyszyć również te konwencjonalne. Logicznym wnioskiem wydaje się być połączenie obu sposobów i metod, by umożliwić przeciwstawienie się napaści przy użyciu zarówno tradycyjnych, jak i nowych metod.
Czeka nas wielkie zdumienie. Z ks. Wacławem Hryniewiczem rozmawia Justyna Siemienowicz
Czas lektury: 7 minut 57 sekund
W ostatnim tekście tego wyjątkowego minibooka ksiądz Wacław Hryniewicz udowadnia, że Apokalipsa, wbrew powszechnemu myśleniu, jest księgą nadziei. Dosyć szczegółowe i rozbudowane opisy końca świata to w końcu nie reportaże, które można czytać dosłownie. Zdaniem księdza Hryniewicza takie podejście (zresztą błędne) leży u źródła wszelkich fundamentalizmów, także tych obecnych w chrześcijaństwie.
Biblijna apokalipsa nie jest jednoznaczna, a jej interpretacja wymaga zachowania odpowiednich reguł – należy dokonywać ciągłego zestawiania nieraz pozornie wykluczających się tekstów.
„7 pytań współczesności” to jeden z najlepszych dostępnych minibooków, którego lektura będzie dla wszystkich czytających pouczającym doświadczeniem. Warto po niego sięgnąć, zwłaszcza na początku roku, kiedy chętnie myślimy o zmianach i dokonujemy rachunku sumienia. Zadawane w tekście podstawowe, ale ważne pytania nakłonią do refleksji, a przedstawione przez wybitnych ludzi odpowiedzi pomogą wyrobić czytelnikowi własne zdanie.
Martyna Gancarczyk
O autorce artykułu
Z wykształcenia menadżer kultury. Uwielbia mieć dobrą książkę zawsze pod ręką. Wielka entuzjastka horrorów zarówno jeśli chodzi o literaturę, kinematografię, jak i gry. Dzień bez książki lub filmu to dzień stracony. Oprócz tego miłośniczka zwierząt, szczególnie psów (a zwłaszcza własnego).