W trzeciej części literackiego przewodnika po Rosji przybliżymy Wam sylwetkę wybitnego i zdecydowanie niedocenianego w Polsce pisarza – Andrieja Płatonowa. W dalszej części zestawienia skupimy się na historii Federacji Rosyjskiej, a zakończymy na języku, w którym wspomniane wcześniej dzieła literatury powstawały.
Rosja sowiecka – rzeczywistość w krzywym zwierciadle
Dokonał tego, co mało komu się udało w Europie i na świecie: wyraził kolektywną podświadomość całego narodu. Gdy w głowach tłukły się jeszcze stare XIX-wieczne pojęcia, ale mózgi już poddano bolszewickiej obróbce. W praktyce pisarskiej stał się naszym Carlem Jungiem[1].
To pisarz bardzo dobry i niezwykle wprost spostrzegawczy, a w Polsce właściwie nieznany. A to wielka szkoda. Chciałabym zachęcić Was do sięgnięcia po którąś z jego książek, bo naprawdę warto. Szczególnie polecam je tym, którzy literaturę rosyjską bardzo lubią, a o tym panu jednak jeszcze nie słyszeli.
„Dół” – Jeden z najlepszych tekstów tego autora. Płatonow w swoim pisaniu był tak śmiały, odważny i wywrotowy, że Stalin po prostu musiał zakazać publikacji jego dzieł.
Powieść jest antyutopijną historią budowy domu. Dom ten w zamierzeniu stanie się podstawą nowej, lepszej przyszłości. Budowa jednak utknęła, nie zrobiono nic więcej oprócz dziury w ziemi. Wizja upada. Kopiący dół dostrzegają bezcelowość wykonywanej pracy. „Dół” obśmiewa socjalistyczny obraz świata, ukazuje bestialstwo systemu, podkreśla groteskową idiotyczność coraz to głupszych pomysłów władz. Zbawienie dla mas okazuje się ich przekleństwem. Utwór opisywany często jako wyjątkowo przejmująca charakterystyka totalitaryzmu w czystej postaci.
Rosja historycznie
Jeśli jednak w te wakacje literatura piękna zdążyła się Wam już odrobinę znudzić i potrzebujecie przerwy, polecam zatopienie się w książkach historycznych. Prawda może być równie ciekawa jak fikcja (a często nawet ciekawsza). Oprócz dogłębnego poznania realiów Rosji w różnych okresach historycznych poznacie wiele interesujących ciekawostek, którymi będziecie mogli umilać czas współpracownikom lub znajomym, z którymi wybraliście się na wakacyjny wyjazd.
„Krwawa dekada. Konflikt polsko-rosyjski 1602-1612” Andrzej Andrusiewicz
„Rosyjskie źródła nazizmu” Michael Kellogg
Czytelnikom preferującym romanse od krwawych bitew czy wojen proponuję literacką podróż do czasów, kiedy w Rosji panowała arystokracja. Historie z życia (szczególnie tego miłosnego) niektórych caryc są tak niesamowite i nieprawdopodobne, że aż trudno w nie uwierzyć.
„Miłosne igraszki rosyjskich caryc” Elwira Watała
Ciekawi jesteście upadku arystokracji? Jeśli tak, polecam lekturę poniższej książki.
„Skazani. Ostatnie dni rosyjskiej arystokracji” Douglas Smith
Wyżej wymienione pozycje szczególnie klimatycznie czyta się na zamkach, więc jeśli jesteście fanami zwiedzania, polecam zaszyć się na chwilę w jakiejś komnacie, przeczytać parę stron i na chwilkę przenieść się do tamtych czasów.
Miłośnikom sztuk teatralnych polecam lekturę przybliżającą rosyjski teatr XX wieku przy jednoczesnym podkreśleniu ciągłych konfrontacji z przeszłością w postaci dokonań wielkich twórców, takich jak między innymi Stanisławski lub Meyerhold.
„Teatr rosyjski XX wieku wobec tradycji. Kontynuacje, zerwania, transformacje” Katarzyna Osińska
Język rosyjski
Jak najlepiej czytać literaturę rosyjską? Oczywiście w oryginale. Nauka języka rosyjskiego może nie należy do najłatwiejszych, szczególnie ze względu na alfabet, który jest zupełnie inny od naszego, ale moim zdaniem warto się przełamać i zacząć naukę tego pięknego, niezwykle śpiewnego języka. W ramach ciekawostki zaznaczę, że rosyjski alfabet to grażdanka. Obowiązuje od reform Piotra I. Przed reformami obowiązywała znana wszystkim chociażby z nazwy cyrylica, której popularność nie zanikła – do dzisiaj potocznie rosyjski alfabet nazywa się właśnie cyrylicą.
Kiedy nauka alfabetu będzie już za wami, sięgnijcie po rozmówki i słowniki, żeby przyswoić sobie podstawowe słowa i zwroty. Teraz już śmiało możecie wyruszać w podróż do najodleglejszych zakątków Rosji, zarówno tych na mapie, jak i kartach powieści.
To już koniec moich propozycji. Mam ogromną nadzieję, że ten przewodnik literacki w pigułce pomoże Wam w poznaniu rosyjskiej prozy, nie tylko tej klasycznej, doskonale znanej i uwielbianej, ale też tej mniej popularnej (a również wartej uwagi). Dajcie szansę młodym rosyjskim pisarzom, pełnym werwy i skrajnych uczuć targających nimi każdego dnia podczas zmagań z niezwykłymi, ale także wrogimi realiami rosyjskiej codzienności. Putinowska, komunistyczna, sowiecka, rewolucyjna, arystokratyczna. Rosja ma wiele różnych oblicz, jest jednocześnie znana i nieznana, zawsze zaskakująca. Mam nadzieję, że po lekturze tego przewodnika wszyscy czytelnicy znajdą w rosyjskiej literaturze coś dla siebie i zakochają się w niej tak samo mocno jak ja.
Miłego czytania i до свидания!
Martyna Gancarczyk
O autorce artykułu
Z wykształcenia menadżer kultury. Jeszcze studentka, ale już niedługo. Uwielbia mieć dobrą książkę zawsze pod ręką. Wielka entuzjastka horrorów zarówno jeśli chodzi o literaturę, kinematografię, jak i gry. Dzień bez książki lub filmu to dzień stracony. Oprócz tego miłośniczka zwierząt, szczególnie psów (a zwłaszcza własnego).