15 września 1890 roku urodziła się Agatha Christie, jedna z najpopularniejszych brytyjskich pisarek, nazywana królową kryminału. Jest najlepiej sprzedającą się autorką w historii literatury. Szacuje się, że do tej pory sprzedano 2–4 miliardów jej książek. Christie napisała przeszło 80 powieści, zbiorów opowiadań i scenariuszy. Od czego najlepiej zacząć poznawanie jej twórczości? Kluczy może być kilka.
Herkules Poirot
Obok Sherlocka Holmesa najbardziej znanym detektywem w historii literatury jest wymyślony przez Agathę Christie Herkules Poirot – ekscentryczny belgijski eks-policjant z charakterystycznym wąsikiem. Nie sposób go nie rozpoznać. Poirot jest zawsze elegancki, szarmancki i bardzo dumny. Jest niskiego wzrostu i ma charakterystyczną okrągłą głowę. Szczyci się tym, że potrafi rozwiązywać zagadki z fotela, preferuje psychologiczne podejście do dochodzeń detektywistycznych. Na dodatek jest strasznym pedantem i obsesyjnym perfekcjonistą.
Na podstawie książek o Herkulesie Poirot powstało wiele znakomitych adaptacji – pełnometrażowych produkcji, filmów telewizyjnych oraz seriali. Najbardziej znana jest seria stworzona przez BBC. W rolę głównego bohatera przez kilkanaście lat wcielał się brytyjski aktor David Suchet. Jego interpretacja postaci Poirot uchodzi za najbardziej udaną. W zeszłym roku w kinach można było oglądać wysokobudżetową ekranizację „Morderstwa w Orient Expressie” w reżyserii Kennetha Branagha. W filmie wystąpili m.in Michelle Pfeiffer, Johnny Depp, Judi Dench czy Willem Dafoe.
Najpopularniejsza powieść – „Morderstwo w Orient Expressie”
Jedną z najpopularniejszych powieści Agathy Christie jest „Morderstwo w Orient Expressie”. W czasie podróży w pociągu dochodzi do brutalnej zbrodni. W tragiczny sposób ginie jeden z podróżników. Podejrzanych o morderstwo jest dwanaście osób – każda z nich miała motyw, żeby zabić. O rozwiązanie sprawy poproszony zostaje podróżujący w pociągu Herkules Poirot. Na podstawie książki powstało kilkanaście ekranizacji, gier, komiksów i scenariuszy RPG.
Opowiadania o Poirocie
12 prac Herkulesa
Jednym z najciekawszych dzieł Christie jest zbiór opowiadań o śledztwach Herkulesa Poirota pt. „Dwanaście prac Herkulesa”, który bezpośrednio nawiązuje do mitologii greckiej. Duma Herkulesa Poirot zostaje nadszarpnięta, gdy jego przyjaciel oświadcza, że detektyw nie zasługuje, by nosić imię mitycznego herosa. Poirot postanawia stawić czoła 12 różnym zagadkom o różnym stopniu trudności. Co ciekawe, żadna z nich nie dotyczy morderstwa. Mimo że opowiadania przedstawiają różne sprawy, to tworzą spójną całość, doskonale wymyśloną i napisaną.
Wczesne sprawy Poirota
„Wczesne sprawy Poirota” to zbiór opowiadań wydany dopiero w roku 1974, jednak zawiera teksty z różnych lat, z których najstarszy powstał w 1924 roku. Znajdują się w nim opowiadania zarówno niepublikowane, jak i te zawarte wcześniej w innych tomach lub drukowane w czasopismach.
Panna Marple
Panna Marple to druga najbardziej znana postać wykreowana przez Agathę Christie. Jest zupełnie inna niż Poirot. Nie tylko ze względu na płeć – Jane Marple jest detektywem-amatorem, rozkojarzonym, a nie pedantycznym jak Poirot. To, co ich łączy, to zmysł dedukcyjny – panna Marple wielokrotnie ośmiesza policję i śledczych, którzy zjedli zęby na sprawach kryminalnych. Dzięki bogatej wyobraźni potrafi dużo sprawniej rozwiązywać sprawy niż profesjonalni detektywi. Ostatecznie Jane Marple stała się bohaterką dwunastu powieści i kilku zbiorów opowiadań.
Panna Marple pojawia się po raz pierwszy
Pierwszą powieścią z panną Marple w roli głównej jest napisane w 1940 roku „Morderstwo na plebanii”. Proboszcz znalazł w swoim gabinecie zwłoki znanego w okolicy pułkownika Protheroe. Wśród lokalnej społeczności od razu zawrzało od plotek. Podejrzanych jest dwóch, panna Marple, która włącza się w śledztwo, mówi nawet o siedmiu. Ostatecznie wskazuje winnego, wykluczając potencjalnych morderców, którzy też mieli motyw, by dokonać zbrodni. Jej rozwiązanie wprawia wszystkich w osłupienie.
Panna Marple po raz ostatni
Agatha Christie, obawiając się śmierci w czasie wojny, napisała „ostatnią” powieść o śledztwie panny Marple. „Uśpione morderstwo” ukazało się jednak przeszło trzydzieści lat później, w roku 1976, parę miesięcy po śmierci autorki. Podobnie jak w przypadku powieści „Kurtyna” z Herkulesem Poirot „Uśpione morderstwo” zostało zamknięte w sejfie, który miał zostać otwarty dopiero po śmierci pisarki. W powieści panna Marple jest już sędziwym detektywem. Pomaga Gwedzie Reed rozwiązać sprawę śmierci jej macochy oraz poznać tajemnice przeszłości jej ojca.
Jane Marple w opowiadaniach
„Trzynaście zagadek” to zbiór trzynastu opowiadań, które wydawane były na przestrzeni trzydziestu lat w różnych amerykańskich i brytyjskich czasopismach. W doskonały sposób pokazują, jak rozwijała się (choć nie ma w nich mowy o wieku bohaterki) postać panny Marple, a co za tym idzie – warsztat Agaty Christie.
Pozostali detektywi
Poza Herkulesem Poirot oraz Panną Marple Christie stworzyła jeszcze kilka postaci detektywów – Parkera Pyne’a, Tommy’ego i Tuppence Beresfordów czy nadinspektora Battle’a. Wszystkim poświęciła przynajmniej kilka powieści i opowiadań. Warto zwrócić uwagę na postać Pyne’a, emerytowanego urzędnika, który zajmował się w przeszłości analizowaniem i zbieraniem danych dla urzędu statystycznego. Po przejściu na emeryturę postanowił wykorzystać zebraną przez lata wiedzę, by nieść ludziom pomoc. Tommy i Tuppence są zaś ciekawi z perspektywy ich konsekwentnego rozwoju. Christie w pierwszych opowiadaniach przedstawia ich jako młodych, niedoświadczonych śledczych, w ostatnich opowiadaniach zaś jako sędziwych siedemdziesięciolatków. Jest to pewne przeciwieństwo pozostałych opowieści – w przypadku jej innych bohaterów nie można mówić o ścisłej chronologii.
Bez detektywów
I nie było już nikogo
„I nie było już nikogo” to najgłośniejsza książka Christie, w której nie występuje żaden z wymyślonych przez nią detektywów. Na odciętą od świata wyspę tajemniczy pan Owen zaprasza dziesięciu gości. Gdy tam docierają, okazuje się, że gospodarza nie ma. Zaproszeni ludzie pozornie nie są ze sobą w żaden sposób związani. Pan Owen zostawia jednak nagrania, w których opowiada o występkach, jakie ci popełnili w swoim życiu. Na dodatek kolejni goście znajdują w swoich pokojach fragment wierszyka o umierających murzynkach – ten, kto go otrzyma, niebawem sam zginie. Pierwotnie powieść nazywała się „Ten Little Niggers”, jednak ze względu na rasistowski wydźwięk tytuł musiał zostać zmieniony. Również treść wierszyka ulegała modyfikacji. „I nie było już nikogo” to najbardziej złożona i konceptualnie zamknięta powieść Agathy Christie. Do dziś pozostaje jednym z najwybitniejszych dzieł z gatunku kryminału.
Romanse pod pseudonimem
Niewiele osób wie, że Agatha Christie pisała także… romanse i powieści obyczajowe. Pod pseudonimem Mary Westmacott napisała sześć powieści. Wszystkie zostały przetłumaczone na język polski i wydane przez Wydawnictwo Dolnośląskie i Prószyński i S-ka. „Brzemię” to historia trudnej siostrzanej miłości, „W samotności” to powieść o przemyśleniach, które dopadają nas, gdy zostajemy sami, natomiast w „Niedokończonym portrecie” Westmacott pisze o tęsknocie i cierpieniu. Warto sięgnąć po te książki, gdy lepiej pozna się prozę Christie. Ich lekturę można traktować jako przerwę od zawiłych kryminalnych zagadek i brutalnych zbrodni.
Nasza propozycja: „Morderstwo w Orient Expressie” lub „I nie było już nikogo”
Warto sięgać po powieści Agathy Christie, głównie aby dostrzegać późniejsze nawiązania do jej książek. Odwoływali i nadal odwoływać się do niej będą autorzy kryminałów i thrillerów. Brytyjska mistrzyni kryminału stworzyła pewien schemat powieści, który stał się wyznacznikiem dla kolejnych pokoleń pisarzy. I to jest główny czynnik, który świadczy o jej klasie.
O autorze
Miłośnik literatury pięknej uzależniony od koncertów i festiwali. Chciałby robić tysiąc rzeczy na raz, jednak na drodze do spełnienia stoi jego największy wróg – czas.
Rocznik 94. Redaktor Xięgarni.pl, All in University, kiedyś związany z Valkirią Network. Student Zarządzania Kulturą i Mediami UJ.
Najbardziej lubi poznawać, rozmawiać i przebywać z ludźmi, którzy go inspirują.