Poćwiartowane zwłoki w podlaskim lesie, tajemniczy bezdomni z katowickiego dworca, przemyt ukraińskich towarów do podkarpackich wiosek, widmo pogromu kieleckiego prześladujące potomków ofiar, zagadkowe zaginięcie żydowskiego chłopca w połowie XX wieku w Gdańsku – to wszystko, czyli solidna dawka rodzimych kryminałów, urban fantasy i zawiłych zagadek w stylu Dana Browna, w drugiej części literackiego przewodnika po Polsce. Kolejne osiem przystanków w ogólnopolskiej wyprawie śladami książek, których akcja rozgrywa się w szesnastu różnych regionach Polski. Tym razem alfabetycznie zwiedzamy województwa od podkarpackiego po zachodniopomorskie.
woj. podkarpackie
Pod sztandarem krakowskiej korporacji Ha!Art ukazała się niedawno debiutancka minipowieść Konrada Janczury pt. Przemytnicy. Jak sam tytuł wskazuje jest to opowieść o nielegalnym handlu różnego rodzaju towarami przemycanymi z Ukrainy do Polski, które jak świeże bułeczki rozchodzą się na terenie przygranicznym. Najlepiej „schodzącymi” towarami są rzecz jasna papierosy i alkohol. Janczura w swoim debiucie prozatorskim przedstawia ponurą rzeczywistość Podkarpacia, które wydaje się być opuszczone przez wszystkich, a najbardziej przez jakąkolwiek chęć do życia. W tym regionie nadal widoczna jest duża dysproporcja ekonomiczna względem województw położonych bardziej na północ, w związku z tym rzesze młodych ludzi decydują się wyjechać za granicę albo do bardziej rozwiniętych części Polski. Tym, którzy zostają, musi wystarczyć przemyt. Wśród nich dużą grupę stanowią młodzi chłopcy, którzy nie mają przed sobą żadnych perspektyw, każdego dnia ryzykują nie tylko utratę wolności, ale również życia.
Przemytnicy to krótka, ale za to bardzo konkretna i intensywna historia. Najlepiej oddają to słowa Ziemowita Szczerka, który o książce napisał, że „czyta się ją szybko, mieli – dłużej”. Janczura zmieścił w swojej szczupłej książeczce fabułę, która ma w sobie elementy groteski, dramatu, thrillera i powieści obyczajowej.
woj. podlaskie
Katarzyna Bonda w ekstremalnie szybkim tempie podbiła rynek literacki w Polsce, stając się jedną z najpoczytniejszych autorek w kraju. Przez kilkanaście lat pracowała jako dziennikarka, w 2007 roku ukazała się jej debiutancka powieść i od tamtej pory na dobre poświęciła się pisaniu powieści kryminalnych. W Okularniku, drugim tomie serii o Saszy Załuskiej, Bonda przedstawia klaustrofobiczną atmosferę społeczności małego miasteczka, w którym wszyscy się znają i są ze sobą w jakiś sposób powiązani. Bonda umieściła fabułę jednej ze swoich książek na Podlasiu, skąd pochodzi. Główna bohaterka postanawia wrócić do służby w policji, wcześniej jednak przyjeżdża do Hajnówki, położonej 60 km od Białegostoku. Na miejscu trafia na tradycyjne białoruskie wesele, podczas którego znika panna młoda. Jest to kolejna kobieta związana z lokalnym oligarchą, która przepada bez śladu. Dodatkowo w pobliskim lesie znalezione zostają ludzkie szczątki. Wówczas na jaw zaczynają wychodzić dramaty z przeszłości – Bonda w swojej książce porusza temat „żołnierzy wyklętych”, nie przedstawia jednak ich bohaterstwa, a obnaża straszne zbrodnie, jakich dokonały oddziały Romualda Rajsa „Burego” na lokalnej ludności prawosławnej.
woj. pomorskie
Paweł Huelle nazywa Gdańsk swoją małą ojczyzną. Przywiązanie do Pomorza podkreśla w swojej twórczości – wszystkie jego powieści rozgrywają się właśnie tam. Debiutował w 1987 roku powieścią Weiser Dawidek i od tamtej pory literacko nie opuszcza Gdańska. Debiutancka powieść zebrała znakomite recenzje, przyniosła mu popularność i Nagrodę im. Kościelskich. Jej akcja, w ramach retrospekcji, rozgrywa się w latach 50. XX wieku – w 1957 roku w tajemniczych okolicznościach zaginął młody Żyd, Dawidek, chłopiec dziwny, przez większość wytykany palcami, przezywany, ale jednocześnie posiadający nadprzyrodzone zdolności i mający małą grupkę swoich znajomych. Oprócz niego znika także jeden z jego kolegów, ale po kilku dniach udaje się go odnaleźć. Zapytany o to, co działo się z nim przez ten czas, nie potrafi odpowiedzieć. Jak się później okazuje, Dawidek nie wrócił już nigdy. Jeden z członków paczki, Heller, po latach postanawia po raz drugi przeprowadzić dochodzenie, by ustalić, co się tak naprawdę wtedy wydarzyło. To on jest narratorem, w powieści wraca myślami do przeszłości, wspominając swojego kolegę Dawidka.
Książkę można czytać na kilka sposobów – jest to powieść obyczajowa doprawiona szczyptą kryminału i thrillera, z wątkiem nadprzyrodzonym. Co jednak w niej najbardziej istotne, to piękny obraz Gdańska, hołd złożony miastu przez artystę, pierwszy przystanek w długoletniej, literackiej wędrówce przez jego ulice, zakątki, knajpy, mieszkania i nadmorskie plaże.
woj. śląskie
Jakub Ćwiek opisuje historyczny już Dworzec Główny w Katowicach. Jeszcze kilka lat temu wyglądał on identycznie, jak przedstawił to autor w swojej powieści. Było to miejsce tajemnicze, ponure i niebezpieczne, pełne meneli, kieszonkowców oraz chowających się przed upałami i mrozami bezdomnych. W Ciemność płonie dworcowa rzeczywistość wydaje się być w namacalny sposób autentyczna. Nic dziwnego – książka jest efektem eksperymentu, jaki Ćwiek postanowił przeprowadzić na własnej skórze. W celu dobrego poznania zasad panujących w środowisku katowickich bezdomnych na pewien czas przeniósł się na Dworzec i z nimi żył. Ciemność płonie to silnie zakorzeniona w rzeczywistości powieść urban fantasy. To też piękna laurka złożona legendarnemu Dworcowi, który dziś jest częścią galerii handlowej.
woj. świętokrzyskie
Kolejną autorką, która opisuje swoje rodzinne strony jest Maja Wolny. W powieści Czarne liście ukazuje dramat, jakim był pogrom kielecki. Widmo tamtych wydarzeń do dziś nawiedza ludność Świętokrzyskiego, przede wszystkim dlatego, że sprawa ta nigdy nie została do końca rozliczona. Powieść Mai Wolny ukazała się w siedemdziesiątą rocznicę pogromu kieleckiego. Przedstawia losy dwóch bohaterek – jednej z przeszłości i jednej z czasów współczesnych. Pierwszą jest polska Żydówka Julia, która przybywa do Kielc niedługo po pogromie, by dokumentować za pomocą fotografii ślady zbrodni. Drugą – Weronika, kielczanka, która nosi w sobie traumę tego, co stało się przed laty. Na dodatek przed kolejną tragiczną rocznicą znika w tajemniczych okolicznościach jej dziesięcioletnia córka. Autorka zestawia ze sobą dwa zaginięcia, to, które dotknęło Weroniki osobiście, i to sprzed lat, które doprowadziło do katastrofy. Z perspektywy artykułu jednak najbardziej atrakcyjne w tej powieści są dwa przedstawienia Kielc z różnych epok.
woj. warmińsko-mazurskie
Krzysztof Beśka pochodzący z Mrągowa umieścił akcję rozpoczętego w 2013 roku cyklu, z dziennikarzem Tomaszem Hornem w roli głównej, w rodzinnych stronach, na Warmii i Mazurach. W pierwszym tomie, Ornacie z krwi, mamy do czynienia z serią zabójstw dokonywanych na księżach służących w lokalnych parafiach. Ktoś wyraźnie czegoś szuka, plądruje kościoły i w akcie desperacji mści się na duchownych. Horn i archeolożka Ewa Rimmel szybko trafiają na trop tajemnicy sprzed lat, która zaprowadzi ich do zamierzchłych czasów początków państwa polskiego. Krzysztof Beśka w swojej dynamicznej powieści zabiera czytelnika w „objazdówkę” po okolicznych zamkach, katedrach i starych kościołach. W drugiej części Krypcie Hindengburga autor przenosi czytelników do stolicy województwa, Barczewa i Olsztynka. W jednym z zajazdów zamordowany zostaje niemiecki emeryt, a w okolicznym domku nad jeziorem znaleziono zwłoki młodej dziewczyny. Na dodatek w Olsztynie dochodzi do strzelaniny. Nie dziwi fakt, że za swoją twórczość Beśka został wyróżniony Literacką Nagrodą Warmii i Mazur oraz Wawrzynem Czytelników. Nagrody są przyznawane przez Kapitułę działającą przy Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie, a zgłaszane do konkursu mogą być jedynie książki, których akcja związana jest z regionem.
woj. wielkopolskie
Ćwirlej, podobnie jak jego koledzy po fachu, Wroński i Krajewski, również cofa się w czasie i opisuje miejskie realia minionej epoki. Tym co go jednak wyróżnia, jest fakt, że ten skok w przeszłość nie jest aż tak duży – akcja jego cyklu o milicjantach z Poznania rozciąga się od lat 80. XX wieku po czasy współczesne. Do tej pory Ryszard Ćwirlej napisał dziewięć tomów, a akcja chronologicznie pierwszego z nich, Trzynastego dnia tygodnia, rozgrywa się w grudniu 1981 roku. Kolejną ważną cechą cyklu Ćwirleja jest brak jednego głównego bohatera, są nim wielkopolscy policjanci. Jest to zabieg o tyle ciekawy, że wszystkie możliwe pomysły na zbiegi okoliczności, przebłyski geniuszu, kontakty śledczych rozkładają się na kilku pracowników MO, w związku z tym fabularnie książki Ćwirleja wydają się niezwykle autentyczne. Kumulacja wielu nieprawdopodobnych zwrotów akcji, które przydarzają się jednemu bohaterowi kłuje czasem w oczy podczas czytania. Ćwirlej wybrnął z tego mistrzowsko, żonglując bohaterami, dając im mniej lub więcej swobody, wykorzystując ich wtedy, gdy są mu potrzebni. Ważną zaletą jego książek jest wykorzystanie wielkopolskiej gwary. Na prawie 4000 stron Ćwirlej przedstawił dokładny obraz miasta, zarchiwizował proces transformacji ustrojowej i przemianę milicji w policję.
woj. zachodniopomorskie
Leszek Herman w latach dziewięćdziesiątych zajmował się pisaniem reportaży i artykułów o niezwykłych budynkach i miejscach w Szczecinie. Jest bardzo silnie związany z tym miastem, zajmuje się konserwacją i ochroną lokalnych zabytków. Ta pasja i doświadczenie widoczne są w jego książkach. Debiutancka powieść Hermana Sedinum. Wiadomość z podziemi pełna jest historycznych ciekawostek, tajemnic, a co najważniejsze, informacji o Szczecinie, mieście, którego historia gra w powieści pierwsze skrzypce.
W centrum miasta zapada się parking nowo wybudowanego biurowca. Na miejsce katastrofy przyjeżdżają właściciele budynku, dziennikarka i architekt odpowiedzialny za projekt biurowca. Na wieść o zdarzeniu do Szczecina przybywa również potomek starej pomorskiej rodziny. Bohaterowie zostają wciągnięci w wir wydarzeń, a ich losy w dziwny sposób zaczynają się ze sobą splatać. Wypadek odsłania niesamowite znalezisko – pod gruzami parkingu znaleziona zostaje ciężarówka z czasów II wojny światowej. Za przedziurawioną od kul szybą, na miejscu kierowcy, siedzi trup. Sytuacja zaczyna się komplikować, gdy zostaje znaleziony kolejny nieboszczyk.
O autorze
Miłośnik literatury pięknej uzależniony od koncertów i festiwali. Chciałby robić tysiąc rzeczy na raz, jednak na drodze do spełnienia stoi jego największy wróg – czas.
Rocznik 94. Redaktor Xięgarni.pl, All in University, kiedyś związany z Valkirią Network. Student Zarządzania Kulturą i Mediami UJ.
Najbardziej lubi poznawać, rozmawiać i przebywać z ludźmi, którzy go inspirują.