12 stycznia urodził się Haruki Murakami, jeden z najpopularniejszych pisarzy na świecie. Rok w rok jego nazwisko znajduje się w czołówce na listach najpoważniejszych kandydatów do Literackiej Nagrody Nobla.
Japończyk ma na swoim koncie blisko 30 książek – powieści, zbiorów opowiadań, esejów, a także książkę o… bieganiu. O twórczości Murakamiego mówi się, że albo się ją kocha, albo nienawidzi. Choć to stwierdzenie wydaje się banalne, mogę uwierzyć, że tak jest. Sęk tkwi w specyficznym stylu i miszmaszu motywów, które znaleźć można w każdej jego książce. Czytelnikom, którym podoba się jedna powieść Murakamiego, najprawdopodobniej spodobają się też inne.
Praktycznie w każdej opowieści Japończyka można znaleźć odniesienia do popkultury, jego bohaterowie zazwyczaj przeżywają problemy egzystencjalne, są nieszczęśliwie zakochani, tracą kogoś bliskiego. Powracają te same miejsca, restauracje, knajpy. W tle stale gra muzyka poważna, jazz albo dźwięki epoki beatlemanii – wielu bohaterów przyznaje się do melomanii. Opery, arie, koncerty, winyle są tematami zaciekłych dyskusji, a zaskakująco wielu bohaterów zna się na muzyce europejskiej. Klamrą łączące te wszystkie elementy są niesamowite zdarzenia, postacie, mówiące zwierzęta, zrządzenia losu, które dotykają bohaterów. Dlatego często twórczość Murakamiego określa się mianem realizmu magicznego. Mimo niechęci do szufladkowania trudno nie przyznać słuszności takiemu przyporządkowaniu. Od czego zatem zacząć czytanie książek Japończyka, skoro każda jego książka staje się bestsellerem?
Powieść – Kafka nad morzem
Do „Kafki nad morzem” mam pewien sentyment, prawdopodobnie dlatego, że była to pierwsza książka Murakamiego, po którą sięgnąłem. Główny bohater, młody chłopak o imieniu Kafka, ucieka z domu przed klątwą rzuconą przez ojca. Za swój cel obiera daleko położoną wyspę Shikoku. W tę samą stronę stopem zmierza tajemniczy, umiejący rozmawiać z kotami analfabeta Nakata. Nakacie towarzyszy dziwnie ubrany kierowca. Wszystkich trzech poszukuje policja, ponieważ istnieje podejrzenie, że ktoś z nich mógł zabić ojca Kafki. Mężczyźni na swojej drodze spotykają koty pasjonujące się muzyką klasyczną, dziwnie zachowujące się postaci oraz doświadczają niesamowitych zrządzeń losu. Trafiają także do tajemniczej biblioteki, w której czas płynie zupełnie innym torem.
Krótka powieść – Po zmierzchu
„Po zmierzchu” to najkrótsza powieść Murakamiego. Jej budowa jest bardzo złożona, akcja rozgrywa się podczas jednej nocy w Tokio. Główny bohater powieści przemierza miasto, odwiedzając nocne kluby, bary, love hotele, ciemne zaułki i głośne, mocno oświetlone imprezownie. Na swojej drodze spotyka ludzi, którzy opowiadają mu o sobie, zdradzają swoje sekrety, intrygują go. „Po zmierzchu” najbardziej przypadnie do gustu miłośnikom długich opowiadań albo krótkich powieści.
Zbiór opowiadań – Ślepa wierzba i śpiąca kobieta
Haruki Murakami dobrze radzi sobie nie tylko w długich, ale także zwięzłych formach. W swoim dorobku ma zatem kilkuset stronicowe powieści i wiele opowiadań. Najciekawszym z wydanych w Polsce zbiorów jest „Ślepa wierzba i śpiąca kobieta”. Dlaczego? Ponieważ zawiera teksty napisane na przestrzeni 25 lat. Najstarsze opowiadanie pochodzi z 1980 roku, czyli z początku kariery pisarskiej Japończyka.
Eseje – Zawód: pisarz
W Polsce ukazały się tylko dwa dzieła Murakamiego, których nie można zaliczyć do prozy fikcjonalnej – „O czym mówię, kiedy mówię o bieganiu” oraz „Zawód: pisarz”. W pierwszym z nich znajdują się teksty poświęcone jednej z największych pasji Japończyka, czyli bieganiu. Murakami regularnie trenuje, bierze udział w długodystansowych biegach, głównie maratonach, ale ma na koncie również triatlony. W swoich esejach pisze o tym, jak trenuje, jak przygotowuje się do startów oraz czym bieganie jest w jego życiu. Druga pozycja, jak sam tytuł wskazuje, poświęcona jest najważniejszej dla pisarza dziedzinie życia – literaturze, czyli pisaniu.
Seria – 1Q84
Trzytomowa powieść „1Q84” składa się z dwóch równoległych historii o Aomame i Tengo – dwójce ludzi, którzy znali się w dzieciństwie i wszystko wskazuje na to, że po dwudziestu latach znów się spotkają. W książce Murakami zwinnie przemycił charakterystyczne dla siebie motywy – jest zatem dużo o muzyce, niesamowitych zdarzeniach, ale także elementy z pogranicza thrillera i kryminału. Akcja książki rozgrywa się w alternatywnym 1984 roku. Nie tylko tytuł, ale także fabuła nawiązuje do jednej z najbardziej znanych powieści XX wieku, czyli „Roku 1984” George’a Orwella. Szczególnie interesująca wydaje się w tej historii opowieść o Aomame, która trafia na tajemniczą starszą panią mszczącą się na mężczyznach za zbrodnie, których dopuścili się na kobietach
Kontrowersyjnie i na świeżo – Śmierć komandora (2 tomy)
Decyzja o przyznaniu Literackiej Nagrody Nobla pisarzowi japońskiego pochodzenia w 2017 roku nieco zmniejszyła szansę na nagrodę dla Murakamiego. Rzadko się bowiem zdarza, żeby pisarze podobnego pochodzenia dostali nagrodę po sobie. W zeszłym roku znów zrobiło się głośno o Murakamim w związku z tematyką jego najnowszej, dwutomowej powieści pt. „Śmierć komandora”, która została zakazana dla czytelników poniżej 18 roku życia w kilku krajach azjatyckich. Dlaczego? Główny bohater powieści, portrecista, którego porzuca żona, postanawia rozpocząć rozwiązłe życie pełne romansów. Chcąc odciąć się od swojego dotychczasowego życia, wyrusza w kilkumiesięczną tułaczkę, a następnie osiedla się w rezydencji jednego z najbardziej znanych japońskich malarzy. Samotne mieszkanie w wielkiej willi na jednym z tokijskich wzgórz drastycznie wpłynie na jego przemianę wewnętrzną.
Nasza propozycja – Kronika ptaka nakręcacza
„Kronika ptaka nakręcacza” to najpopularniejsza książka Murakamiego. Pierwotnie było to niespełna stustronicowe opowiadanie, które znalazło się w tomie „Zniknięcie słońca”. Historia spodobała się znajomym Murakamiego, którzy namówili go do rozwinięcia opowieści i tak powstała najdłuższa jak do tej pory jednotomowa książka Japończyka. Głównego bohatera dopada fala pecha. W jednym momencie traci wszystko – rezygnuje z pracy, porzuca go żona (skądś to znamy!), z domu ucieka ukochany kot. Żona postanawia zupełnie odciąć się od męża, przestaje wspierać go finansowo. Tōru Okada zmuszony jest zacząć zupełnie nowe życie. „Kronika ptaka nakręcacza” to pełna nostalgii opowieść o poszukiwaniu samego siebie, kruchości poczucia komfortu, samotności, ale także nadziei.
Jak już wspomniałem Murakamiego albo się lubi w całości, albo w ogóle. Powtarzalność motywów, rozwiązań fabularnych, elementów świata przedstawionego niektórych może nużyć. Nie można mu jednak odmówić znakomitego, oryginalnego stylu. Czy Haruki Murakami dostanie w ciągu najbliższych lat literackiego Nobla? Pytanie tylko, czy taka nagroda jest mu w ogóle potrzebna.
Źródło grafiki: Haruki Murakami / flickr.com /CC BY-NC-SA 2.0 / Maria Castelló Solbes oraz okładka książki.
Kuba Krasny