26 stycznia urodził się Jonathan Samuel Carroll, popularny, zwłaszcza w Polsce, amerykański pisarz fantasy. Autor został odznaczony British Fantasy Award oraz Nagrodą World Fantasy, a w swoim dorobku ma ponad dwadzieścia książek, z których wiele składa się na osobne cykle i serie.
Styl, w jakim Carroll tworzy, jest często porównywany do realizmu magicznego. Kreowany przez niego świat jest z pozoru realistyczny, jednak z każdą kolejną stroną zaczynają pojawiać się w nim coraz to nowe elementy magii. Z tego też powodu początkowo żaden wydawca nie chciał zaryzykować wydania prozy Carrolla. Pierwsza powieść autora, „Kraina Chichów”, trafiła do księgarni dopiero po tym, jak zarekomendował ją Stanisław Lem, którego syna Jonathan Carroll uczył w Wiedniu języka angielskiego.
Książki Carrolla można uwielbiać albo ich nienawidzić – wydaje się, że w przypadku tego nazwiska w grę nie wchodzą żadne półśrodki. Jednych zachwyci sposób, w jaki łączy realizm z magią, jego specyficzny styl, rzeczywistości z pogranicza jawy i snu, nie mówiąc już o psach (najczęściej bulterierach) oraz wiecznych piórach. Innych te same rzeczy odrzucą. Czytelnicy, którym przypadnie do gustu jedna z jego powieści, najpewniej sięgną po kolejne. Każdy z utworów Amerykanina jest podobny, ale jednocześnie zupełnie inny. Łączą je niesamowite, zaskakujące zdarzenia, intrygujące postacie, dziwne zagadki, mówiące zwierzęta i podejrzane zbiegi okoliczności, jakie dotykają bohaterów. Charakterystyczne dla jego książek jest to, że część postaci pojawia się w kilku powieściach – główny bohater staje się w innej historii postacią epizodyczną i na odwrót. Często jest to zabieg stosowany przez Carrolla jako puszczenia oczka do stałego czytelnika.
Od czego warto zacząć czytanie Jonathana Carrolla? Poniżej znajdziecie kilka propozycji, w jaki sposób można odkrywać jego interesującą twórczość.
Trylogia Crane’s View
Jeśli chcecie wiedzieć, czy proza Carrolla przypadnie wam do gustu, sięgnijcie po trylogię „Crane’s View”. Składają się na nią powieści „Całując ul”, „Zaślubiny patyków” oraz „Drewniane morze”. Obok „Krainy Chichów” to najlepsze książki tego autora. Mam do nich również ogromny sentyment. Trylogia ma swój początek w realistycznej powieści „Całując ul”. Poczytny autor ze wszystkich sił chce napisać coś nowego. Niestety kolejny rozwód i znudzenie skutkują blokadą twórczą. Wkrótce pisarz zanurza się w nierozwiązanej kryminalnej zagadce, wikła się w romans z tajemniczą Veronicą Lake, a morderca Pauline niespodziewanie się ujawnia. Zagubiony autor przekonuje się, że w obliczu tej przerażającej sprawy jest jedyną osobą, której może ufać.
Drugi tom trylogii nadaje jej nowy kształt – realizm i magia zaczynają wzajemnie się przenikać, groza i dziwność potęgują się. Nie wiadomo już, co jest prawdą, a co złudzeniem. Czytelnik spotka się tu z ceremonią zaślubin patyków, utratą prawdziwej miłości i korowodem przedziwnych postaci. W trzeciej, ostatniej części Carroll postanowił postawić swojego bohatera przed jego siedemnastoletnim „ja”.
Seria Vincent Ettrich
Teraz czas na „Vincenta Ettricha”. Głównym bohaterem obu tytułów składających się na tę serię („Białe jabłka” i „Szklana zupa”) jest kobieciarz i lekkoduch, Vincent Ettrich, który w pewnym momencie odkrywa, że umarł. Nie odszedł jednak w zaświaty, a powrócił między żywych. Nie wie, jak umarł i nie potrafi wytłumaczyć sobie, dlaczego na powrót żyje. W dodatku cały czas prześladują go dziwne omeny i zjawy na czele z gadającym szczurem. Intryguje go także tatuaż na szyi kochanki. Czy mężczyzna dowie się, w jaki sposób umarł oraz kto przywrócił go do życia? W tej serii Jonathan Carroll skupił się przede wszystkim na tematach życia i śmierci, a także na zagadkowym świecie pomiędzy nimi.
Seria Answered Prayers
Seria „Answered Prayers” skupia kilka zupełnie różnych powieści, które nie mają ze sobą ścisłego związku. Nie musicie czytać ich w kolejności chronologicznej. Moimi typami z tej serii są „Kości księżyca”, „Muzeum Psów” i „Na pastwę aniołów”.
W „Kościach księżyca” mamy zamieszkującą Manhattan Cullen, której życie toczy się w dwóch różnych świata. Pierwszy z nich to świat rzeczywisty, w którym są mąż, rodzina, ale także charakterystyczna dla wielkiego miasta przestępczość. Drugi to świat seryjnych snów o groteskowych kreaturach i wyprawie mającej na celu odnalezienie Księżycowych Kości. Powoli pełna grozy kraina czarów zaczyna prześlizgiwać się do rzeczywistego świata kobiety.
W „Muzeum Psów” Carroll opisał historię słynnego architekta, który przekonany o swojej wyjątkowości wykorzystuje wszystko i wszystkich. Pewnego dnia podejmuje się zadania zaprojektowania tajemniczego Muzeum Psów, na które obawiający się o swoje życie sułtan planuje przeznaczyć miliard dolarów.
W trzeciej powieści Ian McGann napotyka we śnie śmierć, która za niezwykle wysoką cenę zgadza się odpowiedzieć mu na każde pytanie. Arlen Ford, gwiazda filmowa, ucieka z Hollywood do Europy, gdzie poznaje miłość swojego życia, a Wyatt Leonard jest śmiertelnie chory. „Na pastwę aniołów” to historia trojga ludzi, których życia splatają się w dziwny sposób.
Opowiadania
Jeśli od powieści wolicie krótkie formy, to nic straconego. Sięgnijcie po któryś ze zbiorów opowiadań Carrolla – „Upiorna dłoń”, „Czarny koktajl i inne opowiadania” albo „Cylinder Heidelberga”. Polecam zwłaszcza „Upiorną dłoń”. Znalazły się tu teksty, w których autor opisuje ciekawą wizję piekła, postać Lucyfera czy próbę uratowania cierpiącego na amnezję Boga. Opowiadania są bardzo różnorodne, ale wszystkie oscylują wokół baśniowości, realizmu, transcendencji oraz śmierci. Wszystko to doprawione jest dużą dawką absurdu.
Inne utwory
Jonathan Carroll nie pisze wyłącznie opowieści i opowiadań. Jeśli zainteresowała was postać autora, sięgnijcie po „Okno dnia” będące skrótem bloga pisarza. Możecie też wybrać „Kolację dla wron” będącą wyborem krótkich utworów (jak na przykład fragmenty autobiografii czy spostrzeżenia dotyczące związków między ludźmi). Carroll pokazał się również jako scenarzysta. W „Durnym sercu” znajdziecie scenariusze filmowe dwóch historii. Pierwszy z nich, tytułowe „Durne serce”, to historia dwóch zakonnic o awanturniczym charakterze, które w obliczu nadchodzącej ruiny ich klasztoru decydują się wykonać naprawdę szalony krok. Z kolei „Wojna Shoesa” zabiera czytelnika w znany z innych utworów Carrolla świat magii.
Nasza propozycja – Kraina Chichów
Od tej powieści zaczynałam jako nastolatka i muszę przyznać, że świat Carrolla całkowicie mnie pochłonął. Książka jest magiczna i wciągająca, łączy komedię, obyczajowość i horror. Po lekturze marzyłam o przygarnięciu bulteriera, jak pewnie wielu innych czytelników.
„Kraina Chichów” pełna jest groteski, absurdu, ironii i grozy. Początkowo powieść zapowiada się zwyczajnie − skromny nauczyciel, Tomasz Abbey, chce napisać biografię swojego ulubionego pisarza, Marshalla France’a. Postanawia wyjechać do miasteczka Gallen, w którym twórca spędził całe swoje życie. W podróży towarzyszy mu lalkarka Saxony. Na miejscu poznają córkę pisarza i innych mieszkańców nieco niepokojącego małego miasteczka. Cała sytuacja zaczyna się komplikować, kiedy okazuje się, że nie wszystko jest takie, jak się początkowo wydawało, a społeczność Gallen ma swój interes w przyjeździe Tomasza, który jest dla nich wyłącznie środkiem do osiągniecia celu. „Kraina Chichów” zwraca uwagę na odpowiedzialność, jaką twórca ponosi za swoje dzieło, a także sprawia, że podczas lektury nie uciekniemy przed rozmyślaniami nad kruchością życia.
Jonathan Carroll to specyficzny pisarz, znany z powielania swoich ulubionych motywów czy umieszczania w powieściach tych samych postaci. Ciągłe łączenie magii z realizmem może w pewnym momencie przestać zaskakiwać, jednak nie można mu odmówić oryginalnego stylu i wspaniałej wyobraźni.
Martyna Gancarczyk
Na grafice głównej ilustrującej artykuł wykorzystano fragment zdjęcie autorstwa Mateusza Kudły (źródło: wikipedia.org, licencja: CC BY 3.0).
