15 stycznia 1869 roku w Krakowie urodził się Stanisław Wyspiański, jeden z najwybitniejszych polskich artystów, nie tylko epoki, w której tworzył, ale historii Polski w ogóle. Autor „Nocy listopadowej” i „Wesela” uznawany jest za „czwartego wieszcza” obok trzech największych polskich pisarzy romantyzmu – Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego. Oto kilka ciekawostek o pisarzu, które koniecznie musicie znać.
Wszechstronny artysta
Wyspiański był jednym z najbardziej wszechstronnych artystów swojego pokolenia. Oprócz malowania zajmował się pisaniem – poezji i dramatów – reżyserią, scenografią, tworzeniem witraży i elewacji, architekturą budowlaną i wnętrz oraz projektowaniem mebli.
Artysta z powołania
Stanisław Wyspiański miał bardzo dobre warunki do tego, żeby stać się artystą. Urodził się w Krakowie, mieście sztuki, a jego ojciec był rzeźbiarzem. Stanisław studiował m.in. na Akademii Sztuk Pięknych, gdzie jednym z jego nauczycieli był Jan Matejko. Wraz z nim Wyspiański pracował przy renowacji kościoła Mariackiego.
Widok na Kopiec Kościuszki
Jedna z pracowni Wyspiańskiego znajdowała się na ulicy Krowoderskiej. Z okna mieszkania pochodzą słynne widoki na Kopiec Kościuszki uwiecznione na obrazach malarza. Znajomi Wyspiańskiego dziwili się, dlaczego artysta na swoją pracownię wybrał miejsce tak oddalone od centrum. Dziś róg Krowoderskiej i Alei Trzech Wieszczy mieści się w ścisłym centrum miasta. Przeszło sto lat temu, co widać na obrazach Wyspiańskiego, znajdował się praktycznie w szczerym polu.
Wawel Akropolis
W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się makieta stworzona według koncepcji Wyspiańskiego, przedstawiająca alternatywną wersję rozbudowy Zamku Królewskiego na Wawelu. Projekt o roboczej nazwie Wawel Akropolis zakładał stworzenie na wzgórzu wawelskim m.in. siedziby Sejmu, Senatu, Muzeum Narodowego i dużego stadionu widowiskowo-sportowego. Całość wzorowana była na antycznych wzorcach państw-miast. Więcej o projekcie przeczytacie tutaj.
Stypendium
Dzięki stypendium za wybitne osiągnięcia podczas studiów Stanisław Wyspiański miał okazję podróżować po świecie – spędził trzy lata we Francji, a przy okazji zwiedził m.in. Włochy, Szwajcarię i Austrię.
Pawilon Wyspiańskiego
W Pawilonie Wyspiańskiego, znajdującym się przy placu Wszystkich Świętych w Krakowie, odtworzone zostały trzy wielkoformatowe witraże według projektu artysty. Pawilon, który jest siedzibą między innymi działu literackiego Krakowskiego Biura Festiwalowego i punktu Info Kraków, stworzony został ku pamięci Stanisława Wyspiańskiego – jednego z najwybitniejszych mieszkańców Krakowa. W 2017 roku mieszkańcy Krakowa mogli podziwiać prace Wyspiańskiego na przystankach tramwajowych, które zostały „ubrane” w dzieła artysty. Więcej o Przystankach Literackich znajdziecie tutaj.
Wesele
„Wesele” – dzieło Wyspiańskiego – uznawane jest za najważniejszy polski dramat XX wieku, perfekcyjnie obnażający polskie cechy narodowe, sytuację polityczną, ekonomiczną i społeczną lat, w których tworzył artysta. „Wesele” było wielokrotnie wystawiane przez wybitnych polskich reżyserów. Wśród adaptacji filmowych trzeba wymienić ekranizację Andrzeja Wajdy z 1972 roku oraz teatralną, eksperymentalną inscenizację w reżyserii Jana Klaty z Anną Dymną, Janem Peszkiem i Anną Radwan w obsadzie oraz muzyką black metalowego zespołu Furia graną na żywo.
Potomek Wyspiańskiego
Polski raper Sokół, założyciel WWO – jednej z najbardziej znanych formacji hip-hopowych w Polsce – jest praprawnukiem Wyspiańskiego. Sokół wielokrotnie odwoływał się do twórczości swojego przodka, najbardziej znaną adaptacją wiersza Wyspiańskiego jest utwór „Niech nikt nad grobem mi nie płacze” z albumu „Poeci”.
Rada Miasta Krakowa
Oprócz zajmowania się sztuką Stanisław Wyspiański angażował się też politycznie. W 1905 roku został wybrany do Rady Miasta Krakowa. Niestety nie wypełnił mandatu do końca – dwa lata później zmarł.
Przedwczesna śmierć
Dorobek artystyczny Wyspiańskiego jest imponujący. Artysta pozostawił po sobie setki szkiców, obrazów, witraży, projektów, kilkanaście dramatów oraz bardzo dużo notatek i zapisków. Aż truno uwierzyć, że żył zaledwie 38 lat. W 1907 roku zmarł na kiłę, która w tamtych czasach była nieuleczalną chorobą. Artysta został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.