W tym roku członkowie Akademii Szwedzkiej ponownie zaskoczyli czytelników. Wbrew wszystkim prognozom bukmacherów nie wygrał żaden pisarz wymieniany na listach zakładów. Po raz kolejny największe szasne dawano Japończykowi – Murakamiemu, który z roku na rok okupuje pierwsze miejsca zestawień. Wśród najpoważniejszych kandydatów znalazła się także Margaret Atwood, autorka książki „Opowieść podręcznej”, na podstawie której powstał obsypany nagrodami Emmy serial – wysokobudżetowa produkcja Netflixa. Sukces wróżono również kenijskiemu powieściopisarzowi Ngugi wa Thiong’o, którego dwie powieści zostały wydane w Polsce już w latach 70., ale nigdy nie zostały wznowione – obecnie są białymi krukami na serwisach aukcyjnych.
Tegorocznym, 114 laureatem najważniejszej literackiej nagrody na świecie został brytyjski pisarz japońskiego pochodzenia, Kazuo Ishiguro. Werdykt okazał się zaskakujący nie tylko ze względu na brak nominacji bukmacherskich, ale również ze względu na niezbyt bogaty dorobek literacki zwycięzcy. Ishiguro ma na swoim koncie siedem powieści i jeden zbiór opowiadań. Drugi raz z rzędu Akademia Szwedzka zaskoczyła społeczność czytelniczą, rok temu wyróżniła piosenkarza Boba Dylana, któremu dawano szanse na poziomie 33:1.
Na szczęście wszystkie książki Brytyjczyka zostały przetłumaczone na język polski i stosunkowo łatwo można zapoznać się z jego twórczością. Wszystkie powieści dostępne są w księgarniach internetowych, a część da się kupić w serwisach sprzedających ebooki, więc polski czytelnik nie musi długo czekać na tłumaczenia i wznowienia. Kazuo Ishiguro jest pisarzem brytyjskim japońskiego pochodzenia, urodził się w 1954 roku w Nagasaki, ale w rodzinnym mieście spędził tylko pięć lat. W 1960 roku przeniósł się z rodzicami do Londynu.
Przy okazji wyróżnienia najważniejszą literacką nagrodą na świecie warto przyjrzeć się jego niezbyt bogatej, ale za to bardzo różnorodnej twórczości.
Pejzaż w kolorze sepii
(A Pale View of Hills, 1982)
Kariera literacka Ishiguro rozpoczęła się w 1982 roku wydaniem „Pejzażu w kolorze sepii”.
Etsuko, japońska wdowa mieszkająca w Anglii, ma ogromne poczucie winy w związku z samobójczą śmiercią swojej córki. Nie może poradzić sobie z utratą dziecka, a na dodatek nawiedzają ją sny, w których przypominają jej się tragiczne czasy wojny w Japonii. Traumatyczne widma przeszłości i bolesna strata kotłują się w myślach kobiety. Spotkania z ludźmi, które odblokują w niej mroczne rewiry, zaprowadzą ją myślami do wydarzeń z sprzed lat. Ishiguro wciąga czytelników w emocjonalną grę, w której przeszłość zaczyna zlewać się z teraźniejszością.
Malarz świata ułudy
(An Artist of the Floating World, 1986, wyd. polskie – 1991)
„Malarz świata ułudy” to jedna z ciekawszych książek noblisty. W swojej książce Ishiguro przedstawił postać ekscentrycznego malarza, który prowadzi prozaiczne życie. Pewnego dnia bohater, najprawdopodobniej z nudów, postanowił wytoczyć samemu sobie proces, w którym wciela się w role oskarżyciela, oskarżonego i sędziego. Historię poznajemy niechronologicznie poprzez opisy fragmentów życia tytułowego malarza, Masuji Ono. Po raz kolejny w książce brytyjskiego pisarza pojawia się temat II wojny światowej i tragicznych bombardowań dokonanych przez Amerykanów. Za tę książkę Ishiguro otrzymał Whitbread Book Awards oraz nominację do Bookera.
Okruchy dnia
(The Remains of the Day, 1989, wyd. polskie – 1993 jako „U schyłku dnia” i ten sam przekład pt. „Okruchy dnia” – 1997)
„Okruchy dnia” to najgłośniejsza do tej pory powieść Ishiguro, która znalazła się na liście 100 książek, które trzeba przeczytać według BBC. Pisarz otrzymał za nią nagrodę Bookera, a dodatkowej popularności przysporzyła jej ekranizacja z Anthonym Hopkinsem w roli głównej.
Bohaterem najbardziej znanej powieści Ishiguro jest kamerdyner Stevens, który całe życie zajmował się posiadłością lorda Darlingtona. Nawet po śmierci pracodawcy dom pozostaje pod jego opieką. Pewnego dnia Stevens wyrusza do Francji, by przekonać dawną gospodynię do powrotu. Podróż uświadamia mu, że życie przeleciało mu między palcami i nie zdoła już zmienić przeszłości. Boleśnie odkrywa, że jego egzystencja była jałowa i bezcelowa.
Niepocieszony
(The Unconsoled, 1995, wyd. polskie – 1996)
Na wydanie kolejnego po „Okruchach dnia” dzieła czytelnicy musieli czekać aż 6 lat. W swojej czwartej książce Ishiguro przedstawia losy znanego muzyka, który przyjeżdża do bliżej nieokreślonego miasta gdzieś w sercu Europy, aby zagrać koncert. Fabuła zawężona została do 3 dni, w czasie których pianista staje przed wyzwaniem spełnienia złożonych obietnic. Co rusz proszony jest o jakąś przysługę czy radę. W pewnym momencie uświadamia sobie, że nie da rady sprostać wszystkim oczekiwaniom.
Ishiguro po raz kolejny wszedł w swoistą grę z czytelnikiem, serwując książkę pełną enigmatycznych i symbolicznych elementów. Na dodatek po raz kolejny zmienia styl, pisząc książkę niemal w niczym nie przypominającą poprzedniej, ucierając tym samym nosa krytykom, próbującym go w jakikolwiek sposób zaszufladkować.
Kiedy byliśmy sierotami
(When We Were Orphans, 2000, wyd. polskie – 2000)
Po pięciu latach od premiery „Niepocieszonego” ukazała się kolejna książka Brytyjczyka – „Kiedy byliśmy sierotami”. Ishiguro nie byłby sobą, gdyby po raz kolejny nie zaskoczył zmianą kierunku, w którym literacko podąża. Jego piąta powieść zahacza fabularnie o stylistykę kryminałów i thrillerów politycznych. Historia rozgrywa się w latach 30. XX wieku. Znany brytyjski detektyw wyrusza w podróż do Szanghaju w poszukiwaniu swoich rodziców, którzy zaginęli w nieznanych okolicznościach, gdy był dzieckiem. Główny bohater, Christopher Banks zagłębia się w tajemniczy świat rodzinnego miasta, które skrywa przed nim więcej zagadek, niż się spodziewał.
Nie opuszczaj mnie
(Never Let Me Go, 2005, wyd. polskie – 2005)
W 2005 roku przyszedł czas na kolejny zwrot w karierze Kazuo Ishiguro. Tym razem brytyjski pisarz zaserwował czytelnikom opowieść inspirowaną science fiction – o klonach, które uświadamiają sobie, że zostały stworzone na potrzeby przeszczepów organów. W „Nie opuszczaj mnie” przedstawił uczniów elitarnej brytyjskiej szkoły, których życie na pierwszy rzut oka nie różni się od życia innych ludzi. Przeżywają swoje problemy, rozterki miłosne, wahania emocjonalne, smutki i radości. Ishiguro przedstawia zupełnie normalnych ludzi, którzy nie mają świadomości, że są jedynie fabrykami narządów. Tym samym podejmuje kontrowersyjną kwestię związaną z moralnością człowieka i granicami, jakie ten jest w stanie przekroczyć w celu przedłużenia swojego życia. Historia do złudzenia przypomina fabułę filmu „Wyspa” w reżyserii Michaela Baya. Czy to zbieg okoliczności? Chyba tak, ponieważ premiera obu dzieł miała miejsce w tym samym roku. Powieść doczekała się także własnej ekranizacji w roku 2010.
Pogrzebany olbrzym
(The buried giant 2015, wyd. polskie – 2015)
„Pogrzebany olbrzym” – najświeższa książka Brytyjczyka, wydana w 2015 roku po dziesięcioletniej przerwie, to kolejny zwrot literacki, tym razem w kierunku fantastyki. Kazuo Ishiguro przedstawia średniowieczny świat, w czasach zaraz po władaniu króla Artura, nad którym krąży widmo smoczycy Querig. Pisarz w „Pogrzebanym olbrzymie” bawi się klasyczną powieścią rycerską, wplatając w nią elementy baśniowego świata. Dwójka głównych bohaterów rusza przez kraj Brytów w poszukiwaniu syna. W drodze przez świat zamieszkały przez ogry natrafiają na przygody rodem z klasycznych książek fantasy – spotykają ostatniego rycerza Okrągłego Stołu, walczą z tajemniczymi wojownikami i kreaturami. Do tego wszystkiego na mieszkańców Wysp rzucona została klątwa niepamięci, przez co zapominają o tym, co działo się kilka lat temu i nie potrafią zachowywać dłuższych wspomnień. Tu rodzi się pytanie, czy pamięć jest nam w ogóle potrzebna?
Nokturny. Pięć opowiadań o muzyce i zmierzchu
(2009, wyd. polskie – 2010)
W dorobku pisarskim Kazuo Ishiguro znajduje się również zbiór opowiadań. „Nokturny” to pięć tekstów, które łączą tematy muzyki, miłości i zmierzchu. Pisarz w swojej krótkiej, niespełna trzystustronicowej książce, przenosi czytelników w różne części świata – na plac św. Marka w Wenecji, do Beverly Hills i tradycyjnie do Londynu. Większość bohaterów, parających się grą na jakimś instrumencie, znajduje się na zakręcie życiowym, przechodzi trudny okres intensywnych przemyśleń egzystencjalnych lub staje przed przełomową decyzją. Przypadkowe spotkania i zbiegi okoliczności zmieniają ich życie.
Co dalej?
Jak nietrudno zauważyć, proza Kazuo Ishiguro jest niezwykle różnorodna i trudna do zaszufladkowania. Pisarz wielokrotnie zwracał się ku różnym gatunkom literackim, w żadnym silnie się nie zakorzeniając. Niewątpliwie przyznanie mu literackiej Nagrody Nobla jest sporym zaskoczeniem i przez długi czas będzie się publicznie dyskutować o słuszności wyboru Akademii Szwedzkiej. Ostatnia książka Ishiguro ukazała się w 2015 roku. Znając regularność jego pisania, kolejnej możemy spodziewać się najwcześniej za kilka lat.
Na zdjęciu wyróżniającym artykuł wykorzystano zdjęcie Roberta Sharpa z portalu Flickr na licencji CC BY 2.0
O autorze
Miłośnik literatury pięknej uzależniony od koncertów i festiwali.
Chciałby robić tysiąc rzeczy na raz, jednak na drodze do spełnienia stoi jego największy wróg – czas.
Rocznik 94. Redaktor Xięgarni.pl, All in University, kiedyś związany z Valkirią Network. Student Zarządzania Kulturą i Mediami UJ.
Najbardziej lubi poznawać, rozmawiać i przebywać z ludźmi, którzy go inspirują.