W ostatnim globalnym przewodniku literackim zabieramy Was w najdłuższą podróż. Tym razem przedstawiamy mieszankę literatury afrykańskiej i azjatyckiej. Wyprawa przez szeroko pojęty Orient rozpoczyna się w Algierii, prowadzi przez Egipt, Bliski Wschód, Pakistan, Indie, a kończy w Japonii. Nie może obejść się bez największych nazwisk, noblistów, laureatów wielu prestiżowych nagród międzynarodowych, ale w zestawieniu znajdują się też pisarze w Polsce nieznani lub na naszym rynku debiutujący.
Algieria
Najdalej wysuniętym na Zachód krajem w tej odsłonie przewodnika jest Algieria. Tym razem przedstawiamy sylwetkę pisarza Yasminy Khadry, tak naprawdę nazywającego się Mohammed Moulessehoul. Autor przybrał jako pseudonim imiona swojej żony. Zabieg ten miał na celu ukrycie się przed cenzurą wojskową, by móc swobodnie pisać w czasie wojny domowej w kraju. Obecnie mieszka i pracuje we Francji, w 2007 roku został dyrektorem Algierskiego Centrum Kultury w Paryżu. O pisarzu zrobiło się głośno w listopadzie 2013 roku, gdy zgłosił swoją kandydaturę na urząd prezydenta Algierii.
Yasmina Khadra jako jeden z niewielu rodzimych pisarzy podejmuje w swoich powieściach tematy przemocy i wyjątkowego okrucieństwa pojawiających się w Algierii, zarówno w czasie wojny, jak i podczas względnego pokoju. W „Afrykańskim równaniu” przedstawia postać doktora Krausmanna, który po przeżyciu rodzinnej tragedii postanawia wyruszyć w oczyszczającą podróż, by stłumić rozdzierający go smutek. Jednak już na początku podróży, u wybrzeży Somalii, jego statek zostaje napadnięty przez bandę lokalnych piratów, wyprawa, która miała być lekarstwem, szybko zamienia się w truciznę. Wraz ze swoim przyjacielem trafiają do niewoli, gdzie poddawani są potwornym torturom.
Drugim wartym uwagi pisarzem algierskim jest Boualem Sansal, który podobnie jak Michel Houellebecq w „Uległości” przedstawia ponurą wizję rzeczywistości zdominowanej przez islamski radykalizm. W jego książce „2084. Koniec świata” mamy do czynienia z Abistanem, teokratycznym państwem bez swobody myśli i słowa. Oficjalnym rozporządzeniem władz Abistanu jest ustanowienie powszechnej szczęśliwości w cieniu jednego Boga, a dzięki rozwniętemu systemowi kontroli społeczeństwa łatwo identyfikowane są jednostki nie zgadzające się z reżimem. Książka jest manifestem przeciwko coraz bardziej konserwatywnej ścieżce, jaką kroczą niektóre kraje islamskie, oraz ostrzeżeniem przed tym, do czego mogą prowadzić ekstremizmy.
Izrael
Rodzice Amosa Oza, Arie Klausner i Fania Mussman, wyemigrowali z Wilna i Równego do Jerozolimy zaraz przed wybuchem II wojny światowej. Amos Klausner urodził się w maju 1939 roku, wychował się w kibucu, gdzie mieszkał, z przerwą na naukę na uniwersytecie, do roku 1986. O pisarzu z roku na rok coraz poważniej mówi się jako potencjalnym przyszłym laureacie literackiej Nagrody Nobla. Oz jest najczęściej tłumaczonym i najchętniej kupowanym pisarzem pochodzącym z Izraela.
W przewodniku przedstawiamy „Judasza”, jedną z najświeższych, a zarazem najbardziej dojrzałych książek Amosa Oza. Po tytule nietrudno wywnioskować, że jednym z tematów przewodnich jest motyw zdrady. Student Uniwersytetu Hebrajskiego, Szmuel, przerywa studia i na zimę trafia pod dach starszego, niepełnosprawnego mężczyzny, którym zajmuje się w celach zarobkowych. W czasie pobytu Szmuel codziennie dyskutuje ze swoim podopiecznym o życiu, sensie wojen, religii, losie narodu żydowskiego i postaci Judasza, która zdaniem Szmuela odegrała niezwykle istotną rolę w dziejach zarówno Żydów, jak i chrześcijan. Z czasem okazuje się, że gospodarz Szmuela skrywa tajemnicę. Amos Oz wciąga czytelnika w świat tajemnic, tłumionych emocji, pragnień i niespełnionych ambicji.
Turcja
Orhan Pamuk, jeden z najwybitniejszych żyjących pisarzy, jest wielkim piewcą swojego rodzinnego miasta, większość jego książek rozgrywa się na ulicach Stambułu. Nieraz metropolia wysuwa się w nich na pierwszy plan, przyćmiewając swym blaskiem głównych bohaterów. W jego dorobku literackim znajduje się nawet autobiograficzna książka, w całości poświęcona przeszłości oraz historii największego i najludniejszego miasta Turcji. Proza Pamuka silnie nacechowana jest tradycyjnym podejściem do pisania w stylu Dostojewskiego, Nabokova i Flauberta, których pisarz uważa za swoich literackich przewodników, w swoich wykładach często się do nich odwołuje.
Szczególnie polecamy najnowszą powieść tureckiego noblisty, której akcja osadzona jest w latach osiemdziesiątych XX wieku. „Rudowłosa” to opowieść o „paniczu” Cemie, który pomaga mistrzowi Mahmutowi przy budowie studni na przedmieściach Stambułu. Dwójka bohaterów podczas wspólnego wykopywania ziemi nawiązuje rodzinną relację, opowiada sobie różne historie, a sposób, w jaki przekazują sobie opowieści, podkreśla różnice, jakie ich dzielą. W trakcie prac nad studnią młody Cem zakochuje się w tytułowej Rudowłosej, przebywającej w okolicy członkini objazdowego teatru. Platoniczna miłość doprowadzi do tragedii, która za chłopakiem będzie jak cień podążać przez wiele lat. Pamuk po raz kolejny oddaje rolę narratora młodemu chłopakowi, podobnie było w przypadku poprzedniej opasłej powieści Turka pod tytułem „Dziwna myśl w mojej głowie”.
Warto dodać, że Orhan Pamuk był jednym z najważniejszych gości wszystkich dotychczasowych edycji krakowskiego Festivalu Conrada. Nagrodzony w 2006 roku literacką Nagrodą Nobla turecki pisarz spotkał się z czytelnikami 24 października 2012 roku w Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie opowiadał głównie o jednej ze swoich najbardziej znanych książek „Muzeum niewinności” oraz zbiorze wykładów i esejów pt. „Inne kolory”, którego premiera zbiegła się z datą wizyty w Krakowie.
Armenia
Kolejny przystanek podróży po krajach orientalnych wydaje się być najmroczniejszy i najsmutniejszy. Akcja powieści Mariam Petroysan, armeńskiej pisarki, malarki i autorki komiksów, dzieje się w starym Domu, znajdującym się na przedmieściach nieznanego miasta, do którego trafiają niepełnosprawne dzieci, często pozbawione kończyn, ułomne. Opuszczone przez rodziców zdane są tylko na siebie. W Domu mają jednak zapewnioną dobrą opiekę zdrowotną, warunki lepsze niż poza jego murami i dzięki temu nie czują potrzeby powrotu do „normalnej” rzeczywistości. Po osiągnięciu pełnoletności zmuszeni są opuścić przytułek. Wielu „pacjentów” nie jest w stanie poradzić sobie z wizją opuszczenia Domu, wpadają w depresję, popełniają samobójstwa albo z frustracji dopuszczają się potwornych czynów. Mieszkańcy Domu tworzą swoją własną społeczność, alterantywną wersję tego, jak powinna wyglądać rzeczywistość, Ci, którym nie udaje się znaleźć towarzystwa, posiłkują się magią. „Dom, w którym… (zatrzymał się czas)” to jedna z najważniejszych rosyjskojęzycznych książek ostatnich lat. Do tej pory jest to jedyna powieść Petrosyan, która ukazała się w Polsce.
Azerbejdżan
Azerbejdżański pisarz Czingiz Abdułłajew nie jest szerzej znany polskim czytelnikom, ponieważ na naszym rynku pojawiła się do tej pory tylko jedna jego powieść. Jest to pierwsza część cyklu opowiadającego o superagencie Drongo, któremu Abdułłajew poświęcił już przeszło sto (!) książek. Jego powieści zostały przetłumaczone na trzydzieści (!) języków i sprzedały się na świecie w nakładzie kilkudziesięciu milionów egzemplarzy. Oprócz pisania książek Abdułłajew zajmuje się tworzeniem scenariuszy, których na swoim koncie ma już ponad sześćdziesiąt.
W pierwszej części serii przygód, „Podróży do Transylwanii”, znany na całym świecie superagent Drongo trafia do Rumunii, gdzie bierze udział w międzynarodowej konferencji. Już pierwszego dnia wielu dyplomatów otrzymuje listy z pogróżkami, w których znajdują się także ostrzeżenia przed duchem hrabiego Drakuli. Dopiero gdy znalezione zostają zwłoki dwóch osób, agent Drongo wkracza do akcji. „Podróż do Transylwanii” ukazała się w 2016 roku w Polsce nakładem wydawnictwa Rebis, w tym samym roku autor był gościem warszawskich Targów Książki. Czy doczekamy się kolejnych przygód agenta Drongo?
Afganistan
Pochodzący z Afganistanu Khaled Hosseini, mimo że na co dzień mieszka w Stanach Zjednoczonych, tworzy swoje powieści w oparciu o wspomnienia z życia w Kabulu. W wieku 11 lat przeprowadził się z rodziną do Paryża, tam wraz z ojcem pracującym jako dyplomata spędził 4 lata, by ostatecznie osiedlić się w USA. Jego debiutancka powieść wydana w 2003 roku okazała się ogromnym sukcesem. „Chłopiec z latawcem” to historia Amira, chłopca, którego zjadają wyrzuty sumienia. Nawiedzają go demony z przeszłości, wspomina sytuację, gdy w latach siedemdziesiątych, czasach młodości, nie postawił się w obronie dręczonego kolegi, w potworny sposób poniżanego. Po latach ma szansę na zadośćuczynienie, musi jednak postawić na szali swoje życie, gdyż sytuacja wymaga powrotu do rządzonego przez talibów Kabulu.
Indie
W kontekście literatury hinduskiej najczęściej pada nazwisko Salmana Rushdiego. Jednak o nim pisaliśmy już przy okazji przewodnika po Wielkiej Brytanii, gdzie wspomniany był jako literacki przedstawiciel krajów postkolonialnych.
W pierwszej kolejności wypada przedstawić postać Rabindrantha Tagore. Jest to na razie jedyny laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury pochodzący z Indii oraz pierwszy uhonorowany tą nagrodą pisarz z Azji. Zajmował się głównie poezją, tworzył także opowiadania. Był pedagogiem, filozofem, kompozytorem i malarzem. Udzielał się też jako działacz pokojowy. Nagrodę Nobla otrzymał w 1913 roku, gdy Indie były jeszcze pod protekcją Imperium Brytyjskiego, za „pełne głębokiego uczucia” wiersze.
Naszą propozycją są „Głodne kamienie”, czyli zbiór dwudziestu jeden krótkich opowiadań, z których większość została napisana w formie monologów. Tagore przedstawia postaci z różnych klas społecznych, trudniących się różnymi zawodami na tle indyjskiego społeczeństwa. Z dużą dozą poczucia humoru opisuje indyjską rzeczywistość.
Chiny
Rok temu nakładem wydawnictwa Znak ukazała się na naszym rynku wydawniczym książka niezwykle popularnej w Azji pisarki Tie Ning. „Kobiety w kąpieli” to po części autobiograficzna historia o kilku dojrzałych kobietach, które chcą dokonać ważnych zmian w swoim życiu, ale na przeszkodzie stoi rzeczywistość. Jedną z bohaterek łączą relacje emocjonalne z dwoma mężczyznami, druga chce wyrwać się z niemal niewolniczej pracy w fabryce, kolejna chce otworzyć swój biznes gastronomiczny. Ning próbuje ukazać płynność zmian, mur, jaki czasem staje nawet przed najbardziej błahymi decyzjami.
Ning od 2006 roku jest prezydentem Stowarzyszenia Pisarzy Chińskich. Oprócz pisania zajmuje się polityką, obecnie jest członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin. Być może jest to jeden z powodów, dla których nie osiągnęła szerokiego rozgłosu na Zachodzie.
Od czasów Mo Yana nie było tak głośno o chińskim pisarzu jak o Cixin Liu. Pierwszy tom jego trylogii „Wspomnienie o przeszłości Ziemi” pod tytułem „Problem trzech ciał” szturmem podbił światowy rynek wydawniczy, zgarniając w 2015 roku nagrodę Hugo dla najlepszej powieści fantastycznej. Książka szybko stała się bestsellerem w Stanach Zjednoczonych, a wypowiadał się o niej między innymi były prezydent Barack Obama.
Nić fabularna utkana jest wokół tajemniczych samobójstw wybitnych fizyków. Eksperyment z czasów rządów Mao w tajemniczy sposób prowadzi do wirtualnej gry „Trzy ciała”, w której najważniejszym celem jest próba ocalenia ludzkości przed oddziaływaniem grawitacyjnym trzech słońc. W Polsce nakładem wydawnictwa Rebis ukazały się już dwa tomy serii. Cykl porównywany jest do największych tytułów w historii literatury fantastyczno naukowej, w tym do „Diuny” Herberta.
Wietnam
Podobnie jak większość przedstawionych tutaj przykładów wietnamska literatura jest w Polsce praktycznie nieznana. Jedną z pisarek, której książka ukazała się w naszym kraju, jest Kim Thúy. Urodzona w Wietnamie w czasie wojny z Ameryką, w roku 1978, gdy miała 10 lat, emigrowała z rodzicami do Kanady. Thúy tworzy w języku francuskim, jednak pisane przez nią książki silnie odwołują się do kraju jej pochodzenia. W 2012 roku w Polsce pod szyldem Drzewa Babel ukazała się jej debiutancka powieść „Ru”. Jest to książka napisana na podstawie wspomnień wojny w Wietnamie. Historia została przedstawiona z perspektywy małej dziewczynki, która w tłumie ludzi uciekających na łódkach (boat people) trafia do obozu uchodźców. „Ru” ukazuje piętno, jakie odciska wojna, oraz demitologizuje możliwość bezwzględnego osiągnięcia szczęścia po ucieczce z ogarniętego konfliktem rodzinnego kraju.
Współczesna Japonia
W opisie prozy Harukiego Murakamiego recenzenci do granic możliwości wykorzystali termin „realizmu magicznego”. To określenie stało się łatką, która towarzyszy większości broszur, blurbów i tekstów podejmujących temat twórczości Japończyka. Co najciekawsze nie wydaje się, że można trafniej scharakteryzować jego prozę. W większości jego książek, silnie osadzonych w rzeczywistości, pojawiają się elementy należące do świata, no właśnie… magicznego. Wątki oniryczne łączą się w nich z jawą, czasem czytelnik nie wie, co stało się naprawdę, a co było wytworem fantazji jednego z zagubionych bohaterów.
Większość swoich książek Murakami opiera na doświadczeniach ze swojego życia prywatnego, wplata w fabuły swoje zainteresowania i pasje, znany jest z wykorzystywania podobnych motywów, przez co już po lekturze jednej książki można śmiało stwierdzić, czy jego prozę się kocha czy nie. Stałym motywem jego opowieści jest towarzysząca bohaterom muzyka – jazzowa, klasyczna, Beatlesi i inne zespoły ery flower power. Jego postaci odwiedzają malutkie bary, w których można posłuchać muzyki z winyli. Dręczą ich trudne relacje, zawiłe romanse i niejasne konotacje rodzinne. Buntują się, często podróżując pociągiem, rozmyślają o sensie życia.
Cesarz japońskiego kryminału wreszcie w Polsce. „Przeczucie” to pierwsza książka Tetsuyi Hondy, która ukaże się w naszym kraju. Jest to też pierwsza część cyklu z komisarzem Reiko Himekawą w roli głównej. Do tej pory książki Hondy rozeszły się w Japonii w nakładzie przeszło 4 milionów egzemplarzy.
W niezwykle czystym Tokio, w worku na śmieci koło żywopłotu znalezione zostaje brutalnie poranione ciało. Najgorsze w tym wszystkim jest to, że największe obrażenia zostały zadane już po śmierci. To okazało się jedynie preludium. Zaczęło się pojawiać coraz więcej ciał, wszystkie w podobnym lub jeszcze gorszym stanie. Śledztwo przejmuje komisarz Reiko Himekawa, która zmuszona zostaje do pracy z nienawidzącym jej Katsumatą. Dla Reiko sprawa okaże się mieć niebagatelne znaczenie, nie tylko dla bliskiej, ale również odległej przyszłości.
O autorze
Miłośnik literatury pięknej uzależniony od koncertów i festiwali.
Chciałby robić tysiąc rzeczy na raz, jednak na drodze do spełnienia stoi jego największy wróg – czas.
Rocznik 94. Redaktor Xięgarni.pl, All in University, kiedyś związany z Valkirią Network. Student Zarządzania Kulturą i Mediami UJ.
Najbardziej lubi poznawać, rozmawiać i przebywać z ludźmi, którzy go inspirują.