W naszej ogólnoświatowej trasie przyszedł w końcu czas na literacki przewodnik po Polsce. Podróż po naszej ojczyźnie będzie zgoła inna, usystematyzowana geograficznie i administracyjnie. Nie bójcie się, będzie to wymagająca podróż, ale za to szalenie interesująca. To nie tylko wyprawa przez wszystkie polskie województwa, ale także maraton gatunkowy. W pierwszej części wraz z Eberhardem Mockiem odwiedzimy zamglone papierosowym dymem wrocławskie speluny, z Janiną Duszejko poobserwujemy gwiazdy nad Kotliną Kłodzką, z Jakubem Szapiro wybierzemy się na nielegalną walkę w jednej z piwnic przedwojennej Warszawy, a z Zofią Szczupaczyńską poszukamy zaginionej pensjonariuszki krakowskiego Domu Helclów.
woj. dolnośląskie
Marek Krajewski
Najbardziej znanym współczesnym polskim pisarzem gloryfikującym rodzinne miasto jest niewątpliwie twórca retrokryminałów, Marek Krajewski. Pisarz w swoich książkach przedstawia multikulturowy Wrocław (ściślej mówiąc Breslau) z perspektywy Eberharda Mocka – uzależnionego od alkoholu i prostytutek pracownika Prezydium Policji. W cyklu pojawia się Wrocław pierwszych dekad XX wieku, naznaczony piętnem dwóch wojen światowych, pełen przestępców, burdeli oraz tajemnic. Miasto w jego książkach jawi się jako siedlisko zła, zepsucia i występku, jednocześnie jest to miejsce posiadające charakter, mogące poszczycić się niebywałą spuścizną kulturową i bujnym życiem inteligenckim. Seria kryminałów z Breslau w roli głównej przyniosła Krajewskiemu wiele prestiżowych nagród literackich między innymi Paszport Polityki i Nagrodę Wielkiego Kalibru.
Olga Tokarczuk
O książce Olgi Tokarczuk zrobiło się niedawno głośno, mimo że od premiery minęło już osiem lat. Wszystko za sprawą nagrodzonej na Berlinale ekranizacji w reżyserii Agnieszki Holland. „Pokot” został wyróżniony na berlińskim festiwalu nagrodą im. Alfreda Bauera, to statuetka dla filmu, który „otwiera horyzonty sztuki filmowej”. Olga Tokarczuk jest współtwórczynią scenariusza, nad którym pracowała przez kilka lat wspólnie z Agnieszką Holland. Krąży nawet pogłoska, że zanim zatwierdzono ostateczny materiał, powstało siedemnaście jego wersji.
„Prowadź swój pług przez kości umarłych” to thriller z nutą kryminału. Akcja rozgrywa się na Dolnym Śląsku, w Kotlinie Kłodzkiej. Ekscentryczna starsza pani, Janina Duszejko, pasjonująca się astrologią i tłumaczeniami poezji Williama Blake’a, nieoczekiwanie znajduje się w epicentrum serii morderstw dokonywanych w jej okolicy. Duszejko twierdzi, że za popełnionymi zbrodniami stoją mszczące się na myśliwych dzikie zwierzęta. Powieść Tokarczuk wpisuje się w nurt animal studies, badań zajmujących się prawami zwierząt i ich rolą w społeczeństwie. Książka jest manifestem przeciwko kłusownictwu, jest też swego rodzaju hołdem złożonym dzikiej naturze, naruszanej co chwilę przez człowieka. Oprócz ludzi i zwierząt ważną rolę odgrywa także piękna okolica Doliny Kłodzkiej.
woj. kujawsko-pomorskie
Łukasz Orbitowski
„Inna dusza” Łukasza Orbitowskiego to efekt projektu-eksperymentu „Na f/aktach” ukazującego się pod szyldem wydawnictwa Tomasza Sekielskiego Od deski do deski. Charyzmatyczny dziennikarz zaprasza uznanych polskich pisarzy i, jakkolwiek ekscentrycznie to brzmi, przedstawia im pulę autentycznych zbrodni, które zostały popełnione w naszym kraju. Na podstawie dostępnych faktów i akt wybranych przez siebie przestępstw autorzy tworzą swoje powieści, mniej lub bardziej realistyczne, jednak zawsze silnie oparte o autentyczne wydarzenia. Łukasz Orbitowski wziął na warsztat serię zabójstw popełnionych na początku lat 90. w Bydgoszczy. „Inna dusza” nie jest kryminałem, to porządna dawka realistycznej, trzymającej w napięciu kroniki lat przełomu ustrojowego w Polsce. Pisarz nie stara się za wszelką cenę nakreślić profilu psychologicznego mordercy, 19-letniego Jędrka, przedstawia nam za to cały schemat jego działania. „Inna dusza” przyniosła Orbitowskiemu Paszport Polityki za rok 2015 i nominację do Nagrody Literackiej Nike.
woj. lubelskie
Marcin Wroński
Zaraz po Marku Krajewskim największym piewcą swojego rodzinnego miasta jest Marcin Wroński. Jego twórczość nie tylko zapewniła mu przyznanie wielu lokalnych nagród, ale również silnie wpłynęła na promocję regionu. Na podstawie lubelskiej serii powstało wiele sztuk teatralnych, słuchowisk, zaczęto także organizować wycieczki miejskie śladami postaci i wydarzeń z jego książek. Cykl Wrońskiego został napisany z ogromną dbałością o szczegóły geograficzne, historyczne i obyczajowe. W podziękowaniach swoich książek autor zawsze wymienia szereg ludzi i instytucji, które przyczyniły się do powstania powieści. Podobnie jak kryminały Krajewskiego książki Wrońskiego utrzymane są w stylu retro i rozgrywają się w podobnych czasach, niezwykle burzliwych, obejmujących dwie wojny światowe, okres okupacji i pierwsze lata panowania komunizmu w Polsce. W kwietniu 2017 roku ukazała się ostatnia, dziewiąta część lubelskiego cyklu poświęconego postaci Zygi Maciejewskiego – bohatera wiecznie wpadającego w tarapaty przez swoją pracoholiczną potrzebę służenia w policji. Ze względu na fakt, że uczestniczył w wojnie, służył w wojsku, pełnił funkcje pod sztandarami okupantów, zarówno nazistów, jak i komunistów, narażał się na każdym kroku na nieprzychylność kolejnych przełożonych.
woj. lubuskie
Lucie Di Angeli-Ilovan
Poszukiwanie książki, której akcja rozgrywa się w województwie lubuskim doprowadziło nas do Stanów Zjednoczonych, a dokładnie do Portland w stanie Oregon. To tam osiedliła się polska pisarka Lucie Di Angeli-Ilovan, urodzona w 1945 roku na Ziemiach Odzyskanych. Książka „Żniwo gniewu” przedstawia historię opartą na prawdziwych losach rodziny autorki, która wychowała się w Zielonej Górze. Opiekowały się nią samotna matka i ciotka, ponieważ mężowie obu kobiet polegli na frontach II wojny światowej. Akcja książki rozpoczyna się na Kresach, jednak dramat wojenny zmusza kobiety do samotnej tułaczki w poszukiwaniu bezpiecznego miejsca do życia. Bohaterki wysłane zostają do przymusowej pracy, niestety niemożliwy okazuje się powrót na wcieloną do Związku Radzieckiego Wileńszczyznę. Przybywają więc do Zielonej Góry, gdzie znajdują szanse na lepsze życie. Książka Lucie Di Angeli-Ilovan jest tak wstrząsająca i poruszająca, ponieważ oparta została na prawdziwych wydarzeniach. „Żniwo gniewu” ukazuje bestialstwa, jakich dopuszczali się żołnierze Armii Czerwonej. Autorka w swojej powieści podkreśla, że nie tylko naziści sprowadzili na polskie ziemie nieszczęścia.
woj. łódzkie
Władysław Reymont
Z literacką Łodzią najbardziej kojarzy się postać Władysława Reymonta, laureata nagrody Nobla, którego pomnik dziś zdobi reprezentacyjną ulicę miasta – Piotrkowską. Wszystko za sprawą jego najważniejszej, zaraz po „Chłopach”, powieści, w której przedstawia miasto na przełomie wieków XIX i XX, ogarnięte coraz bardziej brutalnym kapitalizmem. W tym wyścigu szczurów główni bohaterowie – Polak Karol Borowiecki, Żyd Moryc Welt i Niemiec Max Baum – łączą swoje siły i mimo różnic pochodzenia oraz odmiennych światopoglądów wykorzystują swoje zdolności do stworzenia fabryki, która byłaby konkurencją na rynku. Jednak pierwszoplanową rolę gra w powieści Łódź, przedstawiona jako wielki organizm, mający zarówno cechy mechaniczne, jak i biologiczne. Łódź w „Ziemi obiecanej” to twór rozwijający się w zastraszającym tempie, pełen ludzi, a co najgorsze – widocznych nierówności społecznych. Reymont w naturalistyczny sposób przedstawił dramat ludzi wyzyskiwanych, jak i bezwzględność wyzyskujących. Ta monumentalna książka doczekała się znakomitej ekranizacji w reżyserii Andrzeja Wajdy, z niezapomnianym triem – Wojciechem Pszoniakiem, Danielem Olbrychskim i Andrzejem Sewerynem w rolach głównych.
woj. małopolskie
Maryla Szymiczkowa
Kolejna kryminalna opowieść tym razem rozgrywa się w Krakowie. Za jej stworzenie odpowiedzialna jest Maryla Szymiczkowa, ale nie dajcie się zwieść. Pod tym pseudonimem kryje się duet literacki – Jacek Dehnel i Piotr Tarczyński, prywatnie para, razem od przeszło dwunastu lat. Pierwszy tom serii z profesor Zofią Szczupaczyńską w roli głównej opowiada o zaginięciu jednej z pensjonariuszek krakowskiego Domu Pomocy Społecznej – to tytułowa „Tajemnica Domu Helclów”. Literacki duet stworzył pastisz klasycznej powieści kryminalnej, a dzięki niesamowitej dawce erudycyjnej zabawy książkę czyta się nie tylko w napięciu, ale również z uśmiechem na twarzy. Szymiczkowa przedstawia Kraków u schyłku XIX wieku. Podobnie jak we wcześniej opisywanych książkach na pierwszy plan nie wysuwa się sama zbrodnia ani jej przebieg, a miasto, jego życie, mieszkańcy, panujące w nim obyczaje i głęboko skrywane sekrety.
woj. mazowieckie
Szczepan Twardoch
Pomimo śląskich fascynacji Szczepan Twardoch postanowił powrócić do Warszawy. Po głośnej „Morfinie” ukazała się kolejna jego powieść, której akcja rozgrywa się w stolicy Polski. „Król” był jedną z najgłośniejszych książkowych premier ubiegłego roku, na podstawie której powstanie serial Canal+, co było wiadome od momentu pojawienia się książki na półkach w księgarniach. Twardoch przenosi czytelników do Warszawy zaraz przed wybuchem II wojny światowej, w której narastają napięcia na tle kulturowym, narodowościowym i wyznaniowym, a w powietrzu czuć zbliżającą się w nieunikniony sposób katastrofę. W mieście panują gangi, szerzą się nielegalne interesy i coraz więcej ludzi zaczyna zachowywać się, jakby jutro miało nigdy nie nadejść. „Król” to porządna powieść gangsterska, z mocnym zapleczem obyczajowym, w której zauważalne są konstrukcyjne fascynacje Twardocha. W powieści mamy do czynienia z narracją ponadczasową, retrospekcjami, skokami fabularnymi, podchwytliwymi figurami symbolicznymi, elementami nadprzyrodzonymi, dającymi czytelnikowi pole do własnej interpretacji. Szczepan Twardoch wyjątkowo dba o szczegóły, jego warsztat słynie z dobrego rozeznania historycznego i geograficznego, przez co czytelnik ma wrażenie, że na czas lektury naprawdę przenosi się do przedwojennej Warszawy.
woj. opolskie
Remigiusz Mróz
Obok Katarzyny Bondy kolejnym literackim fenomenem na polskim rynku wydawniczym ostatnich lat jest pochodzący z Opola Remigiusz Mróz. Pisarz ma na swoim koncie przeszło 20 powieści, co nie wydawałoby się niczym niezwykłym, gdyby był autorem u schyłku kariery. Tymczasem ten tytan pracy ma zaledwie trzydzieści lat, a oprócz pisania powieści zajmował się jeszcze karierą naukową – w 2015 roku uzyskał tytuł doktora prawa na Akademii Leona Koźmińskiego.
Remigiusz Mróz postanowił ulokować fabułę jednej ze swoich książek w rodzinnym mieście. W „Behawioryście” – utrzymanej w formie thrillera powieści sensacyjnej – Opole i jego okolice zostały przez Mroza opisane bardzo szczegółowo. Do jednego z lokalnych przedszkoli włamuje się zamachowiec, grozi, że będzie zabijał zakładników, nie stawia jednak żadnych żądań. Najgorsze jest to, że wśród potencjalnych ofiar znajdują się również dzieci. Fatalną sytuację jeszcze potęguje fakt, że terrorysta transmituje całe zajście w internecie. Do pomocy policji zostaje wezwany były prokurator Gerard Edling.
O autorze
Miłośnik literatury pięknej uzależniony od koncertów i festiwali.
Chciałby robić tysiąc rzeczy na raz, jednak na drodze do spełnienia stoi jego największy wróg – czas.
Rocznik 94. Redaktor Xięgarni.pl, All in University, kiedyś związany z Valkirią Network. Student Zarządzania Kulturą i Mediami UJ.
Najbardziej lubi poznawać, rozmawiać i przebywać z ludźmi, którzy go inspirują.