Najlepsze książki o naturze – od czego zacząć?

Dziś, 22 kwietnia, obchodzimy Światowy Dzień Ziemi. Z tej okazji warto przyjrzeć się książkom, które w szczególny sposób opowiadają o przyrodzie.

Od jakiegoś czasu na polskim rynku wydawniczym możemy zresztą zaobserwować bardzo mocny trend na książki odsłaniające przed nami sekrety życia roślin i zwierząt. W części pozycji autor zastanawia się nad kondycją przyrody we współczesnym świecie i zwraca uwagę na konieczność otoczenia jej opieką, w drugiej części autorzy próbują raczej pokazywać, że nie tak wiele różni człowieka od zwierząt. Jedne publikacje wychodzą z założenia, że człowiek jako istota panująca nad innymi winna otoczyć opieką słabsze stworzenia, czyli florę i faunę. Inne raczej stawiają tezę o równości praw człowieka i zwierząt oraz konieczności ich poszanowania. No dobra, ale od czego zacząć? Wybraliśmy kilka ciekawych książek, na które warto zwrócić uwagę, jeśli macie ochotę poobcować z naturą.

Zwierzę też człowiek

Podróż po książkach związanych z przyrodą proponuję zacząć od tych, które opowiadają o tajemnicach roślin i zwierząt. Obowiązkową pozycją będzie tu „Sekretne życie drzew” Petera Wohllebena – leśnika i pasjonata przyrody. Autor w niezwykle barwny, przystępny i nierzadko humorystyczny sposób przybliża nam wiedzę (często bardzo specjalistyczną) na temat roślin i zwierząt. Jeżeli dotąd żyliście w przekonaniu, że drzewa są nieme i nic nie czują, byliście w wielkim błędzie. Jeśli chcecie się przekonać, że drzewa odczuwają ból i mają pamięć, potrafią zawierać sojusze i posiadają swój własny internet, to koniecznie sięgnijcie po tę pozycję!

A gdy już dowiecie się wszystkiego o życiu drzew, Peter Wohlleben może również uraczyć Was niezwykłymi historiami o uczuciach i przejawach duchowości zwierząt. Zwierzęta potrafią być podstępne i złośliwe, ale umieją także kochać i uczyć się, przejawiają zachowania altruistyczne i okazują sobie nawet międzygatunkową życzliwość. Przeczytacie tu między innymi o tym, że świnie zdają test lustra (który uważany jest za test na samoświadomość, pojmowanie idei swojej odrębności), kruk może zaadoptować małego kotka, a niedźwiedź uratować przed utonięciem ptaka. Te i inne cudowne anegdoty odnajdziecie w „Duchowym życiu zwierząt”.

Podróże kształcą

Jeżeli sami nie możemy podróżować, zabierzmy się na wycieczkę z którymś z autorów książek podróżniczych. Na przykład z Dorotą Sumińską, najsłynniejszą polską doktor weterynarii, wyruszmy „Balią przez Amazonkę”. Oczywiście na każdym kroku spotkamy tutaj egzotyczne rośliny i zaskakujące zwierzęta. Sumińska dużo uwagi poświęca obserwacjom, jak bardzo negatywne skutki ma ingerencja człowieka w dziewiczą puszczę amazońską i jej ekosystem. Autorka potrafi opowiadać tak barwnie, że dzięki niej można poczuć, że naprawdę przemierza się puszczę, słyszy dźwięki, czuje zapachy! A to wszystko nie wychodząc z domu!

Proponuję zabrać się również z Mikołajem Golachowskim na Arktykę i Antarktydę! Jego „Czochrałem antarktycznego słonia” to z jednej strony odkrycie przed laikami tajników pracy biologa i funkcjonowania stacji polarnych, a z drugiej barwna opowieść o przyrodzie najdalszych zakątków ziemi. Golachowski sprawnie żongluje tematami, a my poznajemy kawał historii odkryć polarnych; dużo rozważań poświęca ekologii, a także anegdotom z życia codziennego na stacji. Przy tym ani na chwilę nie pozwala się czytelnikowi nudzić. Książkę czyta się z zapartym tchem!

A może by tak rzucić wszystko i uciec w knieje?

Tak właśnie postąpił James Rebanks, choć nie, on właściwie najpierw uciekł do miasta, aby potem powrócić w swoje rodzinne strony i jako pasterz kontynuować pracę swojego ojca i dziadka. To opowieść o umiłowaniu prostoty, pokorze wobec sił przyrody i szczęściu, które niesie życie zgodne z naturą. „Życie pasterza” to takie niby nic: ot, opowieść o facecie, który pasie owce. A jednak! Nawet największe mieszczuchy poczują magię tej książki i zatęsknią do życia na łonie natury!

Ale co tam owce! Można także 30 lat żyć w Puszczy Białowieskiej, przyjaźnić się z krukiem (terrorystą atakującym rowerzystów!), a za zwierzątko domowe mieć dzika Żabkę (z lubością wylegującego się w łóżku). Tak właśnie żyła Simona Kossak, postać niezwykle barwna i inspirująca. O jej życiu i stworzonej przez nią w puszczy arkadii -Dziedzince opowiada Anna Kamińska w książce „Simona. Opowieść o niezwyczajnym życiu Simony Kossak”. Nazywana była Czarownicą z Białowieży, która potrafi gadać ze zwierzętami. Całe życie poświęciła temu, co kochała najbardziej – przyrodzie. I znowu, jest to książka, dzięki której nawet najzagorzalszy fan miejskich klimatów będzie miał ochotę choć na chwilę uciec w knieje!

A co na to wszystko beletrystyka?

Sprawy ekologiczne często nie są obce również twórcom beletrystyki, którzy niekoniecznie muszą być wielkimi znawcami przyrody. Wystarczy, że dobro roślin i zwierząt leży im na sercu! Ostatnio za sprawą filmu Agnieszki Holland na listy bestsellerów powróciła książka Olgi Tokarczuk „Prowadź swój pług przez kości umarłych”. Autorce udało się pod płaszczykiem historii kryminalnej przemycić ważne rozważania na temat praw ludzi i zwierząt. Czy mamy prawo zabijać i zjadać zwierzęta? Kto i jak powinien bronić ich praw? Czy zwierzęta mają prawo do zemsty? Na te i wiele innych pytań autorka nie udziela odpowiedzi. To zadanie pozostawia czytelnikowi.

Jest jeszcze jedna genialna książka, którą koniecznie musicie poznać! To „Historia pszczół” Mai Lunde. To historia opowiedziana z trzech perspektyw, w trzech różnych płaszczyznach czasowych – w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. A wszystko, co się dzieje, kręci się wokół tematu pszczół i tego, co się stanie, jeżeli tych maleńkich zwierzątek któregoś dnia zabraknie. Maja Lunde opisuje apokalipsę, jaką na siebie ściągamy, ale nie spektakularną, wybuchową, tylko taką, do której przyczyniamy się z dnia na dzień i która postępuje powoli. Autorka uświadamia nas, jak nawet niewielka, wydawałoby się, zmiana może wpływać na cały ekosystem.

I to tyle, jeżeli chodzi o nasze zestawienie. Mam nadzieję, że któraś z tych książek przypadnie (albo już przypadła) Wam do gustu. Jeśli nie, poniżej znajdziecie jeszcze kilka propozycji, na które warto zwrócić uwagę:

„Saga Puszczy Białowieskiej” Simona Kossak

„Rzecz o ptakach” Noah Strycker

„Nasz las i jego mieszkańcy” Bohdan Dyakowski

„Człowiek, który zrozumiał naturę” Andrea Wulf

„Księga morza, czyli jak złowić rekina giganta z małego pontonu na wielkim oceanie o każdej porze roku” Morten A. Strøksnes

Katarzyna Skrzypczyk-Matuszczyk

O autorce