Nie może za znawcę literatury grozy uchodzić ten, kto nigdy nie czytał utworów Edgara Allana Poego. Ten XIX-wieczny przedstawiciel amerykańskiego romantyzmu w swoich dziełach poświęcał szczególną uwagę obłędowi, makabrycznym opisom zbrodni i tortur oraz lękom. Bardzo skupiał się na oddaniu psychiki swoich bohaterów, a jego prace uważa się za prekursorskie dla późniejszej psychoanalizy. Pisarz fascynował się także poezją, logiką, kryminalistyką, dedukcją i kryptografią. Ta mieszanka sprawiła, że E.A. Poe był pierwszym autorem dzieł grozy, który został doceniony jako twórca literatury wysokiej. Fascynowali się nim nie tylko Bierce czy Lovecraft (znani pisarze powieści niesamowitych), ale też Baudelaire, Huysmans, Meyrink, de Quincey czy Dostojewski.
Jak wielu innych pisarzy literatury niesamowitej Poe rozpoczął karierę jako poeta. Dzięki temu w jego dziełach widać niezwykłą zdolność do dobierania właściwych słów, które tworzą niepowtarzalną atmosferę tych utworów. Niestety pisarz, który tak precyzyjnie dobiera wyrazy mające nie tylko odpowiednie znaczenie, ale i brzmienie i który sprawia, że całe zdania mają odpowiednio niepokojącą melodię, jest niesamowicie trudny do przetłumaczenia. Kto poznaje twórczość Poego tylko przez pryzmat przekładów, wiele traci, i jestem skłonny przypuszczać, że może nie doceniać w pełni kunsztu takich opowiadań, jak “Czarny kot” czy “Zdradzieckie serce”.
Z tego powodu do dzisiejszego artykułu z serii „Czytanie dla zabieganych” wybrałem utwory, które można nabyć w wersji dwujęzycznej i które w wersji e-bookowej dzięki sprytnemu zastosowaniu hipertekstu można łatwo przełączać z wersji angielskojęzycznej na polskojęzyczną.
“Ropuch”
Czas lektury: 9 min. 7 s.
To historia opowiadająca o tym, jak poniżany nadworny błazen przymuszony przez króla wymyśla niezwykłą balową zabawę. W tym utworze Poe w mistrzowski sposób buduje napięcie i to jest zdecydowanie ten typ prozy, po przeczytaniu którego trzeba wziąć kilka głębszych wdechów na uspokojenie. Bardzo niepokojące.
Czas lektury: 5 min. 52 s.
Opowieść obłąkanego mordercy, który zabija pewnego staruszka i dokłada wszelkich starań, by zatuszować swój czyn. Jak na XIX wiek to zbrodnia niemal doskonała. Narracja z punktu widzenia zbrodniarza wpędza nas w stan, w którym mimowolnie współodczuwamy jego rozterki i starania, co już samo w sobie budzi duży niepokój. Opowiadanie krótkie, ale bardzo mocne. Skojarzenia ze „Zbrodnią i karą” jak najbardziej trafne.
“Czarny kot”
Czas lektury: 9 min. 9 s.
Jedna z najmroczniejszych opowieści o psychozie alkoholowej i o tym, do czego może doprowadzić. Temat z pewnością znany pisarzowi z autopsji – Poe nie potrafił poskromić chęci picia, co z powodu delirium skończyło się jego śmiercią na ulicy.
“Czarny kot” to historia o człowieku, który kochał zwierzęta, zaś szczególnym uczuciem darzył swojego kota. Człowiek ten wskutek pewnej przypadłości przechodzi najmroczniejszą z przemian.
Zdecydowanie polecam lekturę nocą, gwarantuje ciekawe sny. Ciężko po niej przejść obojętnie obok słyszanego w oddali kociego miauczenia.
“Morderstwa przy rue Morgue”
Czas lektury: 32 min. 35 s.
To pierwsza w historii powieść detektywistyczna. Miłośnicy Arthura Conan Doyle’a nie będą zawiedzeni. Choć fabuła oparta jest na sztuce dedukcji detektywa C. Auguste’a Dupina, to historia jest z pewnością bardziej szalona niż ta w opowiadaniach o Sherlocku Holmesie.
W pewnej kamienicy zostaje zamordowana kobieta. Nikt nie widział sprawcy, nie wiadomo, jak uszedł z miejsca zbrodni, ale wiele osób słyszało całe zajście. Świadkowie są jednak zgodni tylko w jednej kwestii – mordercą jest obcokrajowiec. Mimo tego gwarantuję Wam, że jego tożsamość będzie zaskoczeniem. Emocjonujące, ale niestraszne.
“Złoty żuk”
Czas lektury: 33 min. 41 s.
Opowieść o człowieku, który został ukąszony przez niezwykły gatunek żuka, w wyniku czego stacza się w otchłań obłędu i zaczyna poszukiwania bliżej niesprecyzowanego skarbu. Choć początkowo wydaje się, że to opowiadanie o szaleństwie, to jednak szybko okazuje się, że Poe pokazuje w nim swoje zamiłowanie do sztuki kryptografii. Polecam raczej miłośnikom klasycznych kryminałów niż horrorów.
Za dwujęzyczne e-booki prozy E.A. Poego serdecznie dziękuję księgarni internetowej Woblink.com.
Mikołaj Kołyszko
O autorze recenzji
Brand manager Woblink.com i red. nacz. portalu CzytajPL.pl. Były red. nacz. magazynu internetowego Masz Wybór.
Z wykształcenia: magister religioznawstwa.
Z zamiłowania: dziennikarz obywatelski, pisarz.
Wyróżniony tytułem Dziennikarza Obywatelskiego 2013 Roku (kategoria „Recenzja”).
Autor książek: Groza jest święta, Tajemne Oblicze Świata, Tajemne Oblicze Świata II. Piekielny Szyfr i Wegetarianizm bez tajemnic.
Zdjęcie autora jest pracą zbiorową studentów SKF (Darka Kuźmy, Kasi Giermańskiej, Izy Łukasik, Patrycji Popek oraz Małgorzaty Miłek).